Gởi Gò Công và các bạn
Một.
Năm
tháng đời người. Một khoảnh khắc. Một sát na… xét đến cùng chỉ là điểm vô
thường trong dòng thời gian chảy cuộn bời bời, trong cõi phù sinh ồn ả luôn bứt
phá về phía trước. Bầu trời vẫn trong. Vẫn xanh. Mây xếp tầng. Mây thả trôi
mênh mang…Vài cơn mưa chuyển mùa bất chợt đổ ào làm dịu phần nào oi bức cho xôn
xao hoài nhớ .
Tháng Tư
buổi ban đầu… Tháng Tư – Mùa Xuân.
Tháng Tư
1975. Khắc thời Đất Nước rạng chân trời mới. Lịch sử, Dân tộc sang trang
mới. Như là điểm chung cho nhiều, nhiều người cứ chọn Tháng Tư – Mùa Xuân để về nguồn, hội ngộ, tâm tình… để nhớ về một
chặng đời, một nơi chốn đã trải qua.
Tháng
Tư, tôi lại về Gò Công - nơi đã từng đến, từng đi. Mới năm ngoái đây thôi, nhóm
cựu học sinh khóa 14 TH Gò Công (Trương Định) gởi thư mời về họp mặt. Tôi và
vài người bạn cùng dạy thời ấy- Phinh dạy Địa, Sơn dạy Lý, tiếc là không có
Tuấn Tú cũng dạy Lý hiện định cư ở Mỹ - lại có dịp qua phà Mỹ Lợi nối Cần Đước
sang xứ Gò. Là dân thành phố chính hiệu, sinh ra lớn lên, học hành nuôi ước mơ,
thả hoài bão bay cao dọc dài những con đường mát rượi hàng me, trong quán xá trầm
tư thơ nhạc, vậy mà những ngày đầu vào đời lại là ngôi trường của vùng đất mặn
có biển Tân Thành lộng gió. Đám lá tối
trời huyền hoặc anh hùng Trương Định. Sơ- ri trái đỏ, bánh giá mời khó chối
từ. Phà đã ra đến giữa sông. Hai bạn đi xe máy phải chen vào giữa khoang, mình
tôi đứng phía ngoài. Gió dậy từ xa lên vờn tóc tai. Qua phà, ơi những chuyến
phà…Những đầu tuần, giữa tuần hết những ngày dạy phà đón tôi về Gò, đưa tôi lại
phố thị, gặp bạn bè…Lại đi, về…. Nỗi bồi hồi cũng dâng theo. Chiều đi mây trắng ngút ngàn/ Cùng ta mấy kẻ
bâng khuâng xuống phà…
Chúng
tôi đến vừa sát giờ họp mặt. Những em học sinh nam, nữ trong đồng phục học trò
đón và cài hoa cho thầy cô giáo cũ. Khá đông những bạn dạy ngày trước đã có mặt
sớm hơn. Những mái tóc pha sương, có người đã bạc trắng. Hơi ngỡ ngàng rồi cũng
nhận ra nhau. Tháng 11 năm 1973 tôi về dạy môn Triết học lớp 12 với tư cách giáo
sư hợp đồng. Thời gian biểu tôi dạy chỉ có ba ngày. Trường không có chế độ họp hội
đồng hàng tuần như bây giờ, chỉ có giờ nghỉ giữa buổi thầy cô giáo vào văn
phòng gặp chào hỏi nhau, hoặc biết tên người dạy cùng lớp qua học trò của mình.
Loa từ
khán đài vang vang mời thầy cô giáo cũ vào gặp gỡ giao lưu và cáo lỗi hẹn giờ
khai mạc trễ ba mươi phút vì còn người ở xa chưa về. Dòng chữ xanh “
Họp mặt cựu GV – HS khóa 14 TH Gò Công 1976” lấp lánh. Chưa kịp ngồi chúng tôi
đã bị vây bởi những cái nắm chặt tay, ánh mắt nụ cười hân hoan của những cô cậu
học trò …ba mưoi sáu năm xưa! Thu
Nga, Văn Hợp giờ nối nghiệp chúng tôi, giáo viên của trường. Bạn đứng trên đài
mang cà- vạt đỏ đó thầy, nhà doanh nhiệp
trẻ trong tốp 100 toàn quốc tài trợ buổi họp mặt này…Một niềm vui nhỏ len nhẹ trong tôi bởi không
gì hạnh phúc hơn khi biết được công sức mình bỏ ra đã thu về trái ngọt thơm
lành. Một lớp trẻ học trò của mái trường Gò Công của những ngày tháng Tư đã thành nhân, thành đạt. Tôi giơ tay chào Văn
Huyện, Văn Chương, Duy Tư…những bạn dạy thời ấy giờ đều qua tuổi “lục tuần”.
Tần ngần tôi nán lại dưới tàn cây phượng nhìn lên là dãy lầu cao phía trong.
Lớp 12 học trên tầng ba mà tôi có giờ dạy đầu tiên khi về trường. Ở vùng quê,
các em lớn phổng phao nhờ quen việc ruộng đồng chỉ kém tôi bốn năm tuổi. Nhiều
học sinh gái đã ra dáng thiếu nữ với tà áo dài trắng, mắt trinh nguyên tóc mượt
mà. Học trò xếp hai hàng chờ thầy dạy đến. Thầy
ơi, có run không thầy…Một giọng nữ nghịch phá cất lên. Tôi nghiêm mặt, thôi
chúng ta vào lớp mà tiếng trống ngực như nghe rõ được ở anh thầy giáo vừa mới
qua tuổi hai mươi hai!
Chỗ tôi đứng
chính là phòng giám học cũ, nay trường dùng vào việc khác. Đâu rồi dãy bốn
phòng học chỉ cách mười bước sải chân? Kỉ niệm hiện về xôn xao. Đâu rồi ánh mắt
cậu học trò sửng sốt kêu lên thơ của Việt Cộng sau khi tôi đọc cho cả lớp
nghe bài thơ với bao xúc cảm trong tiếng ve râm ran đầu mùa hè tháng Tư lịch sử
1975 ở ngôi trường này ( Bài thơ bắt đầu
của Tư Truyền - nhà thơ Triệu Từ Truyền lúc đó ký tên là Nguyễn Ngàn Xưa). ** Các em lại làm khó tôi rồi. Chỉ có thể sẻ
chia …vui và xúc động…Phinh vừa nghe xong điện thoại nói với tôi. Vẫn còn
“lửa” chán. Giọng Văn Huyện ấm nồng trong mi-crô như ngày còn đứng lớp. Học
sinh, phụ huynh nhất là giáo giới xứ này đều yêu mến chất tài hoa, nhiệt tình
giảng dạy văn chương của anh dù nay đã là một giáo hưu mấy năm rồi. “ Đệ tử”
vừa gọi kìa, chắc không dự tiệc được đâu, mi ở lại mai về. Lại học trò cũ ở
Vĩnh Bình réo gọi về họp mặt khi biết chúng tôi đã đến Gò Công. Chắc là phải
vậy vì đây là cơ hội ít có với tôi. Bởi Phinh, Sơn ở Thành phố còn tôi là người
ở xa nhất, mấy lần trường kỉ niệm ngày thành lập đều không về được. Như bữa
nay, rạng ngày đã ngồi xe đò từ Đồng Nai bon về thành phố, gặp hai bạn rồi cùng
đi xe máy. 10 giờ mới đến trường cũ…
Hai.
Phải khéo lắm tôi mới ra đến cổng trường. Sẽ về. Về nhiều lần nữa. Học trò cũ, bạn cũ
của tôi ơi! Và thật bất ngờ tôi gặp lại anh Thạnh, một tay đàn trong ban
nhạc trường của những ngày Tháng Tư ấy. Anh gầy yếu đi nhiều, hơn tôi gần một giáp
chứ ít gì. Nhân sinh thất thập…Bất
chợt tôi và anh cùng nhìn sang Trung tâm sinh hoạt thể thao Thị Xã đối diện
trường. Còn nhớ không bạn…Nắm lấy tay tôi, anh siết nhẹ. Bàn tay xương da nhiều
quá. Ôi bàn tay điệu nghệ từng làm thức dậy những cung bậc trữ tình, sôi trào,
cho ca khúc, vũ điệu bay lên. Gò Công những ngày đầu miền Nam giải phóng cuốn người người theo
dòng chảy mới. Tôi tham gia Ban văn nghệ trường dù không biết đàn hát nhưng bằng
cảm thức tự sinh yêu văn, thích làm thơ nhận làm anh “đạo diễn không chuyên”
cho các tiết mục kịch. Đất nước, tỉnh nhà đón chào thắng lợi cuộc trường chinh
vĩ đại của dân tộc sao có thể thiếu nhạc đàn, lễ hội ngợi ca. Chính tại sân bãi
này vốn là sân chơi cho các bạn trẻ địa phương thi thố tài năng chân đất với
trái bóng lăn thành nơi tập trung học sinh nhà trường, Thị Xã xếp chỉnh đội ngủ dự mít- tinh, diễu hành. Và cũng là nơi tôi
cùng “nhóm diễn viên học trò” tập thô ôn luyện lời thoại, động tác cho những
vai diễn thật nhuần trước khi khớp phối với ban nhạc của anh. Nhớ lại, thấy vui
và cả “tự hào”. Bởi có mê thích mới lao vào”nghệ thuật” bất kể giữa chiều hay sẩm tối. Chỉ trừ vở
kịch thơ tôi cùng ban kịch tập dựng theo
nguyên bản của một tác giả thành danh sáng tác. Hai vở còn lại, Màu tím hoa sim dựa theo bài thơ cùng
tên của nhà thơ Hữu Loan (tất nhiên có nâng tính Cách mạng ở phần cuối bài thơ cho
hợp lẽ) và Anh hùng Trương Định tôi viết kịch bản và kiêm luôn “đạo diễn” ! Nhiều
đêm diễn tại Thị Xã bừng rộn sắc màu, âm thanh các “diễn viên” học trò áo đẫm
mồ hôi hết mình với vai diễn, điệu múa.
Nhớ
ai vậy bạn? Một giọng mềm, chị Luân
đứng sau lúc nào không hay. Chị cũng dân tại chỗ nhưng ở tận Vàm Giồng – Vĩnh
Bình quen nhau khi theo học chứng chỉ cuối Lý luận siêu hình đã giúp tôi về với
xứ Gò, để có những ngày tháng Tư đáng nhớ này đây. Én đã bay rồi, bay xa nữa kìa. Vẫn hay pha trò như ngày nào. Đã có
vài sợi bạc. Chị Luân lên chức bà từ lâu mà nét duyên sắc vẫn còn phảng phất. Gắng
giữ sức khỏe. Tụi mình còn gặp nhau nữa, nhà “biên kịch liều mạng”… (vì tôi đã
dựng vở kịch dựa vào thơ của Hữu Loan mà khi ấy nhà thơ còn bị treo bút).
Ba.
Tôi muốn chậm chân hơn nữa khi ngang
qua ngã rẽ có dãy phòng tập thể của giáo viên năm xưa. Khuôn viên trường giờ
bao trọn vậy mà âm vang, hình ảnh nhiều thầy cô như vẫn còn đó. Những buổi
chiều, tối nơi đây luôn rộn ràng những ca khúc cách mạng, Nhạc rừng, Tình đồng chí…Anh Nguyễn Lễ Độ - trưởng ban văn nghệ trường chơi đàn ghi-ta,
anh Nguyễn Đức Hậu dạy Toán đệm sáo. Ấn tượng là giọng ngâm thơ xứ Quảng của
Cao Văn Hòa, dạy một điểm trường ở bến xe Gò Công. Anh là bạn học cùng khoa
Triết ở Văn Khoa Sài Gòn với tôi nổi danh là “cao thủ” cờ tướng. Tiếng sáo dìu
dặt nổi lên đưa thơ bay bổng:
Nghe em vào Đại học
Nửa tin, nửa ngờ tên lại
trùng tên…
… Miền Nam, em ơi còn nhớ
Kháng chiến năm nào
gian khổ
Đồn
giặc bủa vây, thôn xóm điêu tàn
Mẩu than đen vẽ lên tường
gạch đỏ
Những lá cờ sao bên
những vòng tròn
…Anh sẽ để riêng một đêm thức
suốt
Kể em nghe chuyện
chiến đấu miền Nam...
Câu chuyện mở đầu:
"Thuở ấy, ở quê hương
Anh chỉ học có một
trường: Cách mạng..."
Nhà
thơ Giang Nam
được bao người yêu thơ mến mộ qua bài thơ “Quê
hương”. Còn với bài “Nghe em vào Đại
học” qua giọng ngâm truyền cảm của
anh làm xao lòng người nghe (anh như gởi gắm một nỗi niềm với một đối tượng
“em” nào đó mà nhiều bạn đoán là đang yêu!). Tôi nghĩ rằng nhà thơ tài hoa của
đất Khánh Hòa nếu biết sẽ vui biết mấy khi thơ mình lan tận vào trường học,
làng quê…Khắc thời Tháng Tư ấy tôi và
nhiều thầy cô giáo trẻ còn nối dài với nhiều hoạt động phong trào. Những buổi
lao động XHCN, biểu ngữ, cờ đỏ rộn ràng
chúng tôi cùng các em làm sạch đẹp đường phố Thị Xã. Có buổi lao động xa ở Vàm
Láng - Tân Thành. Trong đó có chuyến đi
nhiều ngày đến các hộ dân kê khai cho đợt bầu cử Quốc hội thống nhất đất nước tháng
4 năm 1976. Ngẫu nhiên trong Tổ tôi do anh Minh Châu người to cao chân chất,
dạy môn Địa phụ trách có Én đi cùng. Qua kênh rạch, bờ thửa chông chênh phơi
nắng gió ruộng đồng nhọc nhằn mà vui tràn. Trời như xanh hơn, thênh thang hơn
theo màu áo xanh Én hay mặc. Những cái nắm tay cùng nhau qua cầu khỉ. Những ca
nước mưa ngọt
lịm của Bác Ba, Dì Bảy…Tất cả dịu êm, bồng bềnh lắng đọng
mãi trong tôi.
Biệt danh Én
mà chị bạn gọi là cô giáo Yến xinh đẹp dạy Tiếng Anh giàu tâm hồn văn nghệ hát
hay, múa giỏi thuộc thơ Xuân Diệu, Huy Cận hơn cả tôi. Người đã giúp những vở
kịch nói trên “thăng hoa” bằng những bài
múa, khúc hát trữ tình. Nhất là nhiệt tình “thị phạm” những động tác múa, giai
điệu khó cho học sinh tập theo không chê vào đâu được. Đoàn tụ với gia đình ở
nước ngoài khá lâu. Nhưng có dịp về nước vẫn tìm lại Gò Công, về trường cũ…Ngôi
trường mà những ngày đầu làm quen với cách dạy mới, cũng lắm băn khoăn trước
những đổi thay nhưng chúng tôi vẫn dồn tâm sức truyền dạy kiến thức, chuyên môn
cho lớp trẻ. Bởi chân lý ngàn đời đã minh định, tri thức văn hóa, khoa học là tài sản quý hiếm của dân tộc, nhân loại
và lớp trẻ cần được tiếp thu, sử dụng có hiệu quả cho con người, cho cuộc
sống… Lan man theo dòng hồi tưởng tôi cũng sắp đến chỗ hẹn với Phinh, Sơn
để về với học trò cũ Vĩnh Bình đang chờ gặp mặt.
Bốn.
Nhóm chúng tôi cuối năm 1976 chuyển về dạy
trường THPT Vĩnh Bình - Gò Công Đông dần dà theo dòng cuốn cuộc đời có nhiều
lối rẽ khác nhau
nhưng vẫn không thôi nhớ mái trường, nhớ vùng đất mặn Gò
Công, Vĩnh Bình. Những bạn dạy thân tình, các em học trò chân quê, nhũng điểm nhấn sáng lấp lánh Tháng Tư khơi gợi thầy cô giáo trẻ chúng tôi hòa nhịp
với cuộc sống mới dẫu chỉ là những tháng ngày ngắn ngủi.
Người xưa từng xếp niềm vui trùng ngộ cố nhân
vào “tứ khoái” khi tha hương, lang bạt trong cõi nhân gian. Còn tôi và nhiều
bạn dạy cùng thời thì cái khắc thời vào đời, đặc biệt khắc thời Tháng Tư- mùa Xuân lịch sử là buổi đầu đằm
đượm khó phôi phai như nhà thơ Thế Lữ xao xuyến thốt lên cách đây 60 năm
hơn, Cái thuở ban đầu lưu luyến ấy/ Ngàn
năm chưa dễ đã ai quên.
Những bông điệp
vàng lay phay làm nền cho màu phượng thắm hồng lên dưới nắng trưa. Alô, Phinh
đây quá ngọ rồi. Đệ tử Vĩnh Bình đang chờ. Đón mi ở cuối đường… Đi để đến. Đến
rồi đi. Lịch sử và năm tháng đời người như những người tình gắn kết nhau bền
chặt thủy chung. Chỉ có điều mỗi người
chúng ta neo đậu với thời gian, với lịch sử những gì làm được cho đời, những gì
đáng nhớ của đời mình mà thôi…
Vâng, tôi lại đi
đây. Đi để có buổi về như buổi về với Tháng
Tư hôm nay…
Gia Ray – Gò Công, 22/4/2013
NGUYỄN NGUYÊN PHƯỢNG
(*) Ý Thơ Thế Lữ
(**) Mời đọc bài
viết “Triệu Từ Truyền và bài thơ của một
thời” - Nguyễn Nguyên Phượng đăng trên trang Web Hội NVTPHCM, VANDANVIET.
.jpg)
Bài viết hay! Rất thích!
Trả lờiXóa