(Tranh màu nước của Trần Thuận)
Tôi mở tin nhắn của Hưng, một người bạn trẻ
cùng làng ra đọc.
- Em đã gọt lại truyện và chuyển lên ban
biên tập, nhưng bị gác lại rồi!
Thực ra, tôi cũng đã dự đoán được điều
ấy, bởi nội dung của cái truyện tôi viết có những chi tiết đề cập liên quan
giữa tôi và Du, tổng biên tập báo, về cái
ngày mà chúng tôi cùng dạy học ở một trường cấp hai gần thị xã. Anh gác lại là
phải. Tôi không buồn và cũng không giận anh, vì nó hợp với lẽ tự nhiên thôi.
Chỉ có điều người bạn trẻ cùng làng với tôi, đang làm trưởng ban chính trị- văn
xã của báo, không nắm được nguồn gốc của vấn đề nên bị sốc. Và do bức xúc nên cậu ta lại tiếp tục gọi điện
giải thích cho tôi với giọng buồn buồn.
Tôi cười:
-
Cậu có còn nhớ ngày xưa tôi có tập cho lũ nhỏ các cậu
một bài hát sinh hoạt cộng đồng trên bãi cát ven sông?
-
Em nhớ chứ! Đó là bài: Đời là thế!
-
Trí nhớ cậu tốt đấy!
-
Nhưng em thấy truyện của anh bị gác lại đâu có liên
quan gì đến bài hát ấy đâu?
-
Có chứ! Tổng biên tập báo, ngày xưa cùng dạy một
trường với tôi đấy!
-
À…thì ra…
- Đời là thế, cậu không nên buồn.
-
Em thấy tiếc, bởi cái truyện ấy đọc được, nhưng…em lại
không có quyền.
Cuối những năm bảy mươi của thế kỷ
trước, tôi và Du dạy cùng trường, anh dạy toán, tôi dạy văn. Ở cấp hai, đây là
hai môn có thể giúp người thầy cải thiện được cuộc sống từ dạy thêm cho học
sinh ở trường và ở nhà. Nhiều người cho rằng, việc kiếm thêm tiền từ cái nghề
của mình cũng tốt hơn đi bốc vác, giữ xe đạp, gác cổng sân vận động, nhà văn
hóa…gặp phải cái cảnh cười ra nước mắt khi người thầy nhận tiền công từ đứa học
trò của mình là con của ông chủ, bà chủ; khi học trò của mình là người gửi xe
đạp, là khán giả xem phim, xem đá bóng…
Với sức trẻ, ngoài những tiết chính
khóa, giờ dạy thêm của Du gần như kín cả tuần. Riêng tôi, ngoài những lúc soạn
bài, chấm bài, lên lớp, thì đọc sách, đánh cờ, bởi những điều cần giảng, tôi đã
nói hết trên lớp rồi. Và, tôi chỉ tham gia phụ đạo ở những buổi ngoại khóa do
tổ bộ môn tổ chức. Nhưng, điều quan trọng, là cái nhìn của tôi về chuyện dạy
thêm, nó giống như món hàng, có kẻ mua người bán, tôi không muốn như vậy. Nhiều
người cho rằng tôi dở hơi, gàn, vì có lợi thế trong tay mà không biết sử dụng.
Có giáo viên nhờ dạy thêm sau vài năm đã mua được đất, mua được nhà… Công bằng
mà nói, tôi không quan tâm đến, bởi chuyện ai nấy làm.
Rồi một sáng chủ nhật, như thường lệ,
tôi đang đánh cờ ở ngoài hè của một cái nhà gần như là câu lạc bộ cờ tướng của
xã, người chơi cờ thì đủ mọi thành phần, lứa tuổi. Chủ nhà thì bán cà phê, trà
đá, nước mía, và cả bánh mì nữa để phục vụ cho người chơi cờ vì lỡ ván, hoặc “kỳ
phùng địch thủ” nên quá giờ cơm …Và, tôi vô tình nghe được câu chuyện trong đám
người ấy nói về Du.
….
-
Tụi nhỏ đứa nào không đến nhà hắn học thêm thì hôm sau
hắn kiểm tra bài, ăn một gậy, hai gậy(*) là cái chắc.
-
Anh cứ nói quá. Đã là thầy thì ai lại làm thế?
-
Đó là chưa nói sẽ thiếu điểm thi học kỳ, và phải ở lại
lớp. Nếu anh không tin thì hỏi thằng con anh sẽ biết.
-
….
Nghe những lời như vậy, tôi không còn đủ
can đảm và thần sắc để tiếp tục ngồi đánh được nữa. Tôi đứng dậy, suýt nữa làm
đổ ly cà phê chưa uống xong. Tôi đạp xe đến thẳng nhà Du. Đoạn đường thì không
dài, chỉ khoảng hơn ba trăm mét, trời không nắng, gió thổi từ cánh đồng hai bên
đường như muốn đẩy tôi đạp nhanh hơn, thế nhưng, cả người tôi mồ hôi cứ như
muốn thoát ra ngoài.
Du tiếp tôi tại phòng khách trên bộ
sa-lông hàng hiệu. Du ngồi vắt chân chữ ngũ, đẩy ly nước về phía tôi và nhìn
tôi chăm chăm:
-
Hôm nay ông không đánh cờ à? Uống nước đi, thằng học
trò mới biếu, trà Bắc chính hiệu đấy!
-
Sáng nay, Du không dạy? – Tôi cầm ly nước đưa lên
miệng nhấp một ngụm – Ôi, đắng quá, tôi vốn không sành chuyện uống trà mà!
-
Tôi cho tụi nó nghỉ một buổi, định ra thị xã lấy cái
ti-vi màu, đa hệ, coi cho đã mắt, chứ cái trắng đen này thì chán lắm. Tôi vừa
mở cổng thì ông đến…Ờ mà ông có việc gì, hay là tính gửi đứa nào học thêm?
Nhìn ngôi nhà mới xây của Du cùng với
cách nói chuyện khi tiếp xúc rất là hưng phấn, tôi không còn đủ can đảm để nói
cho Du nghe những lời mà tôi vừa nghe
được khi nãy ở chỗ đánh cờ tướng.
-
Không, không có việc gì cả. Lâu quá rồi… Thôi, Du có
việc lên thị xã thì đi chứ kẻo nắng, mình về.
Rời khỏi nhà Du, cũng con đường ấy,
nhưng sao chiếc xe đạp của tôi lăn một cách nặng nề, giống như tôi đang đạp
ngược chiều gió vậy. Về đến nhà, như để cố quên đi chuyện không vui, tôi lấy
sách ra đọc, nhưng những con chữ cứ nhảy múa, đành chịu. Tôi nằm thừ người, quăng
cuốn sách sang một bên. Tôi tự nhủ, sao tôi lại không nói với Du những điều
mình nghe được, bởi dù sao tôi với Du cũng là đồng nghiệp, lại học sư phạm cùng
khóa, về công tác chung một hội đồng? Khi mới bước vào nghề, tôi không hề nghĩ
là có một ngày tôi phải nghe những câu đau lòng như vậy. Lòng tự trọng. Sự tổn
thương. Tôi luôn tâm niệm, nếu ai đó muốn kiếm tiền thì hãy đến nơi khác, môi
trường giáo dục phải trong sáng, đẹp, ở đó chỉ có tình thương đối với học trò,
trách nhiệm của người thầy nhằm giáo dục, đào tạo cho xã hội những con người có
nhân cách, có tri thức…Có một lần trong những phút giải lao giữa giờ, tại phòng
hội đồng giáo viên, tôi chỉ mới thở nhẹ cái ý đó thôi thì đồng nghiệp của tôi
hầu hết ai cũng cười ngặt nghẽo. Riêng Du thì bảo rằng:
-
Ông sinh nhầm thế kỷ rồi. Bởi bây giờ làm gì còn có
một Chu Văn An dâng sớ chém bảy nịnh thần, và tất nhiên- câu chuyện Quang
Trung- Nguyễn Huệ nhiều lần cầu Nguyễn Thiếp đã trở thành cổ tích. Nghề dạy học
cũng giống như bao nghề khác trong xã hội này, không quan trọng như ông nghĩ
đâu. Kiếm tiền bằng chính cái nghề được nhà nước đào tạo, công nhận thì có gì
sai nào? Mà mình đâu có ngồi không để lấy tiền?
Nghe Du nói thế, người tôi như nóng lên.
Tôi nhìn thằng vào Du. Tôi muốn soi rọi trên khuôn mặt ấy như để tìm ra những
tế bào mới vừa được sản sinh. Bởi tôi không thể tin một con người mới ngày nào
còn ở chung phòng với tôi trong khu tập thể dành cho giáo viên, sớt chia cho
nhau từng đọt rau lang cải thiện cuối tuần với những bữa cơm gạo cõng mì, nay
lại đổi giọng như thế. Nhưng tôi lại nghĩ, cái giọng điệu ấy đâu phải chỉ riêng
Du. Mà sao tôi lại phải khắt khe như vậy? Tôi im lặng, bước ra khỏi phòng hội
đồng giáo viên, nghe thấy lòng mình trống rỗng. Tôi đã từng chứng kiến cảnh mẹ
cầm roi đánh con, mẹ khóc, con cũng khóc. Thằng con khóc vì bị mẹ đánh, vì
không có tiền nộp cho thầy; mẹ khóc vì phải đánh con đau, vì chưa đủ tiền để
đưa con nộp cho thầy. Nghĩ đi nghĩ lại thấy thật chua xót và đau lòng. Lúc ấy
tôi muốn nói với Du về đồng tiền anh nhận được từ những đứa học trò đến nhà học
thêm, trong đó chứa chất biết bao nỗi niềm, mồ hôi và cả nước mắt của cha mẹ nó
làm ra. Nhưng tôi lại không nói. Tôi lại
tự bào chữa cho chính bản thân mình, nói điều đó có được gì đâu, và cũng không
thay đổi được gì. Bởi người thầy có dạy tốt hơn cũng nhận chừng ấy lương. Còn
nếu để dành kiến thức cho những giờ dạy thêm thì thu nhập sẽ cao hơn nhiều, và
cũng có thể đổi đời. Là những người thuộc giới được gọi là trí thức, sao họ lại
không hiểu điều đó! Ngành giáo dục vẫn thừa biết nhưng đâu vẫn vào đấy. Bởi
người thầy tự xoay xở được thì cũng giảm đi phần nào gánh nặng cho ngành và xã
hội. Như vậy chẳng phải vẹn cả đôi đường sao? Và, nó như một dòng chảy không
thể khác được. Thế nhưng tội nghiệp nhất vẫn là những ông cha bà mẹ, phải vất
vả vì sợ con mình thua chị kém em, mặc cảm với bạn bè…Với tôi đó là áp lực lớn
nhất và nặng nề nhất. Điều quái ác là suy nghĩ ấy luôn hiện hữu và lớn dần trong
tôi qua năm này tháng nọ. Sự tích tụ đã đến lúc không thể không thoát ra, hơn ba mươi năm rồi còn gì! Thế là tranh thủ những lúc rảnh rỗi, tôi ngồi vào máy, gõ
từng con chữ. Cái truyện ra đời, Du là nguyên mẫu. Mà Du bây giờ lại là tổng
biên tập của báo. (Thật ra tôi cũng không hình dung được vì sao con đường tiến thân của Du lại nhanh như vậy. Bởi những đứa bạn ra trường cùng khóa, sau bao năm, giỏi lắm cũng chỉ tới hiệu trưởng là hết…) Có thể, Du thấy truyện viết không sai về một thời lắm nhiêu
khê của ngành giáo dục, trong đó có anh, có tôi và nhiều đồng nghiệp, nhưng tôi
biết Du là người kỹ tính, anh sẽ gác lại.
Hôm cậu em cùng làng gọi điện nói chuyện
cái truyện không được đăng, tôi bảo rằng:
-
Đăng hay không đăng, điều đó bây giờ không còn quan
trọng nữa, bởi vì tôi đã viết ra được những điều mình chiêm nghiệm qua bao
nhiêu năm sống với nghề, với cuộc đời này. Còn việc cậu không có quyền, nhưng
tôi thấy cậu ăn ở được, thế thì tốt rồi. Tôi quý cậu vì điều ấy. Bởi theo tôi,
điều tồi tệ nhất trong cuộc sống này, là bất nghĩa. Khi nào cậu về thăm quê,
anh em mình sẽ trao đổi nhiều hơn, chứ nói qua điện thoại không hết ý, lại tốn
nhiều tiền. Vậy nhé!
Hưng nhỏ hơn tôi khoảng gần mười tuổi, học khoa Ngữ văn trường Đại học tổng hợp Huế. Trước khi làm luận văn tốt nghiệp, Hưng về thực tập tại địa phương,
và được phân công về trường tôi viết bài phản ánh về những tấm gương học sinh
vượt khó vươn lên học giỏi. Là tổ trưởng bộ môn, tôi được phân công giúp đỡ
Hưng từ việc thâm nhập thực tế, thu thập tư liệu, gặp gỡ học sinh và cha mẹ của
các em, xử lý qua câu chữ thế nào cho đạt…Sau khi ra trường, Hưng về công tác
tại báo tỉnh, đến nay cũng trên hai mươi năm. Và vài năm trở lại đây, đảm nhiệm vị
trí trưởng ban chính trị- văn xã của báo. Anh em viết lách biết Hưng giỏi, nhất
là các bài viết ở lĩnh vực báo chí. Còn chuyện thơ văn, Hưng cũng có một vài
cái đọc được. Riêng tôi mến Hưng vì cái tình. Tôi chưa bao giờ kể cái nghĩa hồi
xưa tôi ở với Hưng, nhưng tôi biết Hưng luôn nhớ. Khi tôi viết gửi vào hộp thư
của Hưng một mẫu chuyện rất nhỏ thôi, cũng không hay lắm, nhưng Hưng làm cho nó
tròn trịa, mang tính khái quát cao, bài đăng, anh em đọc khen tôi viết hay, tôi
chỉ cười. Và, nhiều bài như thế chứ không phải chỉ một vài bài.
Bây giờ- khi nghĩ đến cái truyện không
được đăng, tôi cầm máy điện thoại lên, soạn tin nhắn và gửi cho Hưng: “Hưng ơi, trong cuộc sống này, chỉ nghĩa tình thôi, thì chưa đủ
để giúp nhau một cách trọn vẹn, phải không cậu? Đời là thế mà!”
N.H.D
(*) Ý nói một điểm, hai điểm.
.jpg)
“Hưng ơi, trong cuộc sống này, chỉ nghĩa tình thôi, thì chưa đủ để giúp nhau một cách trọn vẹn, phải không cậu? Đời là thế mà!”
Trả lờiXóa==========================================
Chơi với nhau bằng tình thì lâu dài, nếu bằng ý thì giai đoạn. Chúc anh Duyên khỏe, vui
Chào anh Phương,
XóaCảm ơn anh đã đọc và chia sẻ. Chữ tình bao giờ cũng sâu nặng bền lâu mà! Vâng, chứ "nếu bằng ý thì giai đoạn". Em rất vui vì anh thường ghé thăm HQN. Chúc anh sức khỏe, nhiều niềm vui, và có nhiều sáng tác mới!
Một câu chuyện hay, để lại nhiều dư âm trong lòng người đọc! Anh viết được câu chuyện này ra cũng bằng đăng lên cả chục tờ báo tầm cỡ rồi!
Trả lờiXóaChúc anh luôn mạnh khỏe và thành công!
Cường ơi, chỗ anh em mến nhau mà nói như vậy thôi, mình chỉ mới tập viết thôi mà! Cảm ơn Cường đã chia sẻ và động viên. Khi nào vô SG nhớ ĐT nhé! Thân mến!
XóaCâu chuyện tuy không mới, nhưng có nhiều điều để suy gẫm.
Trả lờiXóaĐã mấy chục năm rồi, chuyện dạy thêm học thêm và những tiêu cực trong giáo dục, ngày cứ tăng lên.Trái tim ngưới thầy chân chính nhức nhối không nguôi, nhưng cuộc sống đã cuốn đi tất cả. Cuốn đi lý tưởng, tâm huyết, sức lực mà một đời thấy giáo vắt kiệt tim óc than xác để cống hiến. Tuy nhân vật tôi trong chuyện cho rằng “đời là thế” và không còn bận tâm, nhưng tận đáy sâu tâm hồn nhà giáo, những trăn trở, nhức nhối vẫn nguyên vẹn đấy.
Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân lúc mới giữ chức Bộ Trưởng Bộ GD-ĐT hứa đến năm 2010 thầy cô sẽ sống được bằng lương, phong trào 2 không rồi 4 không dóng trống gõ mõ rầm rộ, nhưng đến nay đã 2012, những gì ngài Bộ Trưởng hứa hẹn đã thành hư ảo. Giáo dục bây giờ có bao nhiêu điều đau lòng, từ nạn bạo hành trong học sinh thậm chí học sinh cấp 2 giết bạn, đến thầy giáo quấy rối tình dục học sinh cấp 1, đổi tình lấy điểm ở ĐH, đến việc thả nổi chất lượng đào tạo, nạn bằng giả và những ĐH ma… giáo dục đã trở thành thị trường béo bở cho các quan chức tha hồ vơ vét…Vì thế câu chuyện của thầy giáo dạy Văn ngày xưa, so với bây giờ thật chẳng thấm thía vào đâu.
Điều rất quý là lương tâm người thầy vẫn sáng như ngọc, và đó là niềm hy vọng của con em nhân dân, của đất nước này. Du không cho đăng cũng đúng thôi, ai lại cho đăng bài chửi mình bao giờ. Nếu Tôi ca ngợi Du, chắc là hắn sẽ đăng ngay. Rất tiếc, truyện chưa nói đến con đường thăng tiến của Du, thành ra, luật nhân quả đã không đúng với Du, và niềm hy vọng của những người thiện tâm trở thành tuyệt vọng. Hay Du đúng và nhân vật Tôi thì lạc hậu, bởi bây giờ là thời của kinh tế thị trường, mọi thứ đều là hàng hóa, kể cả lương tâm, tốt xấu đều căn cứ trên đồng tiền?Câu văn kết phải chăng là một phản tỉnh?” “Hưng ơi, trong cuộc sống này, chỉ nghĩa tình thôi, thì chưa đủ để giúp nhau một cách trọn vẹn, phải không cậu? Đời là thế mà!”
Truyện viết dung dị nhưng thấm thía.
Chào anh Thuấn,
XóaCảm ơn anh đã chịu khó đọc và phân tích rất kỹ, giúp HD hiểu ra nhiều vấn đề trong cảm thụ cũng như xây dựng hình tượng nhân vật trong văn học. Xin gửi đến anh lời chúc sức khỏe, và có nhiều niềm vui trong cuộc sống!
Nhiều điều đáng để suy ngẫm...
Trả lờiXóaChào Việt Hà,
XóaMình rất vui vì bạn đã ghé thăm và chia sẻ. Mình hy vọng Việt Hà có thể gửi cho Hương Quê Nhà một vài truyện ngắn để giao lưu cùng bè bạn yêu văn chương của các vùng miền. Chúc bạn vui, khỏe! Thân mến!
Em rất sẵn lòng vì điều ấy. Vì là truyện ngắn dự thi nên chỉ mong anh ghi chú giúp em. Chúc anh luôn vui và nhiều đam mê anh nhé!
Xóa