Nguyên tác : Un lembo di seta tra i fori di
loto của Elena
Pucillo Truong
(Bản dịch của Trương Văn Dân)
Không khí ngạt thở bởi giao thông trong các thành phố lớn.
Đó là cảm giác đầu tiên khi ghé thăm một đô thị lớn dù là Á hay Âu, ngạt thở vì
hơi nóng, bụi bặm, khí thải từ các phương tiện giao thông, khó chịu vì tiếng ồn
ào của xe cộ và tiếng còi xe. Tôi nhận ra là sống trong điều kiện ấy, dần dà
người ta phát triển được khả năng thích ứng, giống như một sự cam phận.
Người ta làm quen và chịu đựng tất cả mọi thứ, dù lúc ban
đầu không thể nào chấp nhận, thế mà về sau lại xem những vấn nạn đó như là điều
hiển nhiên trong thế giới này. Nghĩa là tôi cũng quen dần với những tiếng ồn ào
của xe cộ, với những phố xá đông người. Khi trở về Ý, ở một thị trấn nhỏ yên
tĩnh hơn, thật là vô lý, tôi lại thấy
thiếu vắng đám đông người, thiếu vắng những tiếng động và mùi vị của Sài Gòn. Rồi
khi trở lại Việt nam, những thứ mà tôi cảm thấy “nhớ” kia lại xuất hiện và hằng
ngày vây bủa lấy tôi.
Ở Ý, bạn bè rất nhiều người tò mò hỏi tôi là Việt Nam như
thế nào, một đất nước xa xôi, khác biệt về khí hậu, ngôn ngữ và tập quán. Thường
thì tôi nói về đời sống vô cùng khác biệt trong các thành phố lớn như Hà nội
hay Sài Gòn so với các thôn xóm nằm giữa ruộng đồng bát ngát, khuất sau những
luỹ tre xanh và các hàng dừa cao. Tôi luôn nói thêm là tôi rất nhớ màu xanh của
lúa, các màu sắc của đồng quê, đây đó nổi lên một ngôi mộ cổ hay hiện lên một
mái chùa, những ngôi nhà tranh có đàn gà cục tác hay các ao hồ có đàn vịt bình
yên bơi lội. Nhưng cũng có lúc tôi nói với các bạn về sự giao thông hỗn loạn, rất
giống nhau giữa các thành phố lớn, như Napoli ở Ý thì chẳng khác Hà Nội là bao!
Ở Ý, hầu như suốt cuộc đời tôi luôn luôn là một cuộc chạy
đua với thời gian. Đời sống hối hả, lúc nào cũng cuống cuồng: đi học,
đi dạy, đi làm, tiếp xúc với mọi người trong cái nạn kẹt xe khốn khổ, nhiều khi
ngồi bất lực một mình trong xe hơi, xung quanh được bao vây bởi những chiếc xe
bất động khác. Chiếc đồng hồ trên tay tôi luôn được chỉnh nhanh hơn 15 phút để
tránh việc đến nơi hẹn trễ. Luôn luôn “xung kích”, không bao giờ ngừng nghỉ.
Về sống
ở Việt nam có làm chậm tốc độ sống phần nào, nhất là thời gian đầu, nhưng sau
này nhịp sống hối hả cũng bắt đầu xâm nhập ở nơi đây rồi!
Một buổi
chiều, sau khi xong giờ dạy ở trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, vừa
bước vào nhà thì chồng tôi nhắc:
-
Tối nay
mình còn phải đi gặp các bạn nữa đó!
Chỉ có
một ít thời gian để thay quần áo và chúng tôi đã ngồi lên xe máy. Sự giao thông
thường lệ vào buổi chiều… rồi đây, chúng tôi sắp đến, rẽ qua một con hẻm nhỏ
sau lưng Đài Truyền hình thành phố và dừng lại trước một bảng hiệu có ánh đèn.
Tôi chẳng
biết điều gì đang xảy ra: có một điều gì đó khác thường! Chỉ mới vừa lách qua một
con hẻm mà tôi đã thấy như mình đã ở rất xa phố thị.
Ngồi
trên căn gác có thành chắn làm bằng gỗ tre, những người bạn mời chúng tôi đi
lên. Chỉ khi ngồi xuống chiếc băng dài làm bằng gỗ màu nâu sậm tôi mới nhận biết
là mình đang ở đâu: một trà quán; trên các bức tường có treo các bức thư pháp
viết trên các nan tre, nội dung về thiền trà và Phật giáo. Khi nhìn bức tượng
Phật thật lớn đang ngồi kiết già thiền định ở trước mặt lòng tôi bỗng cảm thấy
bình yên.
Người bạn
mời chúng tôi đến đây là nhà văn Nhật Chiêu, hiện đang giảng dạy văn học ở trường
Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, người rất nổi tiếng về những tác phẩm văn chương và
các công trình nghiên cứu về văn học Nhật và Anh. Đó là một nhà văn uy tín có
tài năng nhưng rất khiêm tốn. Có lẽ nhờ bản tính hiền hậu nên ông được bạn bè
ái mộ và có nhiều sinh viên quý mến.
Từ nhiều
năm Nhật Chiêu là người bạn rất chân tình của chúng tôi và tôi tin không phải
là một sự tình cờ mà hôm nay chúng tôi gặp gỡ ở đây. Bằng sự minh triết và ôn hoà,
dường như ông muốn giới thiệu với tôi những điều tôi chưa biết.
Chính
Nhật Chiêu đã giới thiệu tôi với bà Viên Trân, bà chủ thiền trà, mà mới đầu tôi
tưởng là một nữ đạo sĩ. Đó là một thiếu phụ có khuôn mặt dịu hiền, trong sáng
và bình an. Bà mặc một chiếc áo dài bằng lụa mỏng có hai tà áo bay lất phất và
thướt tha. Rất nhiều năm đã sống ở Việt Nam nhưng tôi không lúc nào không
hâm mộ chiếc áo dài truyền thống của đất
nước này. Nhiều năm trước, lúc mới quen chồng tôi, khi đó là một chàng sinh
viên mới sang Ý du học, anh đã kể cho tôi nghe rất nhiều điều: Nhiều lần lấy xe
máy chạy ra cổng trường nữ trung học lúc tan trường để chờ các nữ sinh: Một biển
người thướt tha trong chiếc áo dài tinh khôi, hai tà áo trắng cùng với mái tóc
huyền tung bay theo gió. Một hình ảnh đến giờ vẫn còn làm tôi xúc động là khi
nhìn thấy các cô gái mặc áo dài trắng,
thong thả dắt chiếc xe đạp trước cổng trường.
Chồng
tôi rất thích nhìn phụ nữ mặc áo dài. Anh nói
thoạt nhìn trông nó cũng tương tự như các loại trang phục của các đất nước
Á châu khác, thế nhưng khi trời có gió hay người mặc nó chuyển động, hai tà áo
ve vẩy phất phơ làm bước đi của người
đàn bà thanh thoát và uyển chuyển.
Tôi
cũng có chiếc áo dài đầu tiên của mình khi về Việt Nam lần đầu để tổ chức đám cưới vào
năm 1985. Mấy năm sau, đi dự đám cưới của hai người bạn Ý ở Milano, tôi cũng thấy
cô dâu mặc áo dài mà cô đã rất thích và
đặt may trong một chuyến du lịch ở Việt Nam. Đó là kiểu áo, mà như tôi đã
nói, người phụ nữ nào có cơ hội mặc nó sẽ
cảm thấy mình là một bà hoàng. Dù nó chỉ có một màu hay có được thêu những hoa
văn tuyệt đẹp hay không, nó vẫn luôn lịch
sự và quyến rũ.
Và chiếc
áo dài mà bà Viên Trân đang mặc cũng thế: được may bằng lụa có pha những sợi tơ
óng ánh, bà còn lịch sự quàng một chiếc khăn trên cổ, nút thắt hờ, làm nổi bật
màu xanh da trời của tơ lụa. Giọng nói của bà nhẹ nhàng, ngọt ngào và thanh
thoát như tiếng đàn tranh của một cô gái
mảnh mai đang gẩy cùng với một thầy dạy đàn tranh, nhà thơ Lê Mộng Thắng.
Ông ngồi xếp bằng trên chiếc chiếu đặt
trên nền nhà với nhạc cụ của mình.
Tôi ngồi
quan sát các cử chỉ thành thạo và điệu nghệ của bà Viên Trân lúc pha trà. Mỗi
loại trà được chọn lựa tuỳ theo khoảnh khắc thích hợp chứ không phải tình cờ.
Bà Viên
Trân giải thích là bà đang chọn trà tẩm hương sen, rồi thông cảm với vẻ tò mò của
khách, bà đưa cho tôi một búp sen có những cánh vừa hé mở, bên trong có một
nhúm trà và đỉnh hoa được cột lại bằng một sợi vải. Bằng cách đó, sau một thời
gian trà sẽ được tẩm hương sen và toả ra trong bình trà lúc được pha nước nóng.
Trong lúc quan sát các cử chỉ thành thạo của bà từ lúc châm nước sôi vào bình
trà, bỏ trà vào, châm thêm nước sôi rồi sau một lúc, đổ đi. Sau hai lần như vậy
bà mới châm nước sôi vào bình trà, đậy nắp và đặt giữa những chiếc tách nhỏ đã
chuẩn bị từ trước.
Căn
phòng lúc này thoang thoảng hương sen. Không gian yên tĩnh và thanh thoát còn
thú vị hơn từ những lời trò chuyện nhẹ nhàng, từ tiếng cười đầy tính bạn bè được đệm bằng tiếng
nhạc êm dịu của hai chiếc đàn tranh. Cả thầy và trò cùng dạo nhạc và có một
lúc, nhà thơ Lê Mộng Thắng còn cao hứng buông đàn để ngâm Kiều và mấy bài cổ
thi, giọng ngâm ấm áp của ông được cô học trò điểm nhẹ bằng vài tiếng đàn
tranh.
Trước
khi uống trà, bà Viên Trân rót cho mỗi người một chén rượu nhỏ rất thơm. Bà nói
đó là thứ rượu sen do mà bà tự làm, theo một công thức từ đời Trần, cách nay mấy
thế kỷ. Tôi không quen uống rượu, nhưng vì tò mò và không muốn mất một chút gì
trong giây phút đặc biệt nầy nên cầm lấy chén rượu nhỏ bà đưa. Hơi nóng của rượu
lan khắp toàn thân lúc tôi nhấp những giọt cuối trên môi.
Chỉ sau
khi mọi người uống cạn chén rượu sen bà Viên Trân mới bắt đầu chiết trà ra các
tách nhỏ đang đặt thành vòng tròn trên mặt bàn. Tia nước từ vòi của ấm trà như
đang vẽ một đường cong liên tục trong không gian, lên xuống nhịp nhàng từ tách
đầu đến tách cuối. Bằng một động tác thật thuần thục, cổ tay thon mềm của bà
chuyển động nhẹ đến nỗi như không thể nào nhận biết, bà chiết đầy trên tất cả
các tách trà. Tôi có cảm giác là thời gian đã ngưng lại trong khoảnh khắc đó:
Chẳng quan trọng là mình đang ở đâu, đang làm gì, ở đây không có chỗ cho quá khứ
với những muộn phiền mà cũng chẳng còn chỗ cho tương lai với bao ẩn số.
Không.
Chỉ còn lại khoảnh khắc vô tận này, khi tôi ấp tách trà nóng ngào ngạt hương
sen giữa hai lòng bàn tay. Tôi cảm nhận được tất cả những cảm giác của mình. Một
niềm xúc động sâu xa, có mang theo hậu vị thơm ngon từ chén rượu sen vừa nhấp.
Hơi nóng của trà lan khắp toàn thân, và đó là một điều gì rất lạ, tuy rất “vật
lý”, bên ngoài mà hình như đã mang lại cho tôi một sự bình an ở bên trong. Đó
chính là niềm vui khi nhận một món quà không mong đợi, một thứ hơi ấm của tình
người, có những người bạn quây quần bên nhau.
Biết
bao điều tôi học được trong tối ấy! Tôi nhớ là sau đó bà Viên Trân đã mang ra mấy
chiếc bánh đậu xanh mà chúng tôi nhâm nhi lúc uống trà.
Tôi còn
gặp những người bạn quý và bà Viên Trân vào những lần khác trong quán trà,
chúng tôi đã trao đổi rất nhiều chuyện quanh ấm trà làm khép lại những cánh hoa
sen và tách trà ngào ngạt hương thơm, thế nhưng lần nào tôi cũng đều sống lại
và cảm nhận cái không khí thân tình và thanh thoát đó.
Sự hài
hoà của âm nhạc, của lời nói thân tình, sức nóng và mùi vị đặc biệt của rượu
sen được đưa lên khi tiếp xúc với trà nóng, chiếc bánh đậu xanh, tiếng xào xạc
và màu sắc quyến rũ của những tà áo dài, sự thanh thản của giây phút sống bên cạnh
nhà văn Nhật Chiêu, bà Viên Trân cùng các người bạn khác như nhà thơ Lê Mộng Thắng,
nhà báo Ngân Hoa... chính là lý do làm tôi rất yêu mến đất nước này. Dù đã nhiều
năm sống ở đây nhưng với tôi, lúc nào tôi cũng cảm thấy là còn nhiều điều cần
phải khám phá. Và kinh ngạc.
Elena Pucillo Truong
Saigon 7-2012
Nguồn: Trích chuyên mục Sống và
Viết, tập san Quán Văn số 009, tháng 10-2012
.jpg)
.jpg)
Một cảm giác thật bình yên khi đọc: ”Tà áo lụa giữa những cánh sen” của Elena Pucillo Truong do nhà văn Trương văn Dân dịch. Tôi có cảm giác như nội tâm mình đang hoà hợp vào vị thanh tao, nồng nàn và ấm áp của tách trà sen, bỗng thấy lòng mình lắng lại, mọi tất bật, quay quắt với dòng đời dần dần tan biến. ”Tôi có cảm giác là thời gian đã ngưng lại trong khoảnh khắc đó: Chẳng quan trọng là mình đang ở đâu, đang làm gì, ở đây không có chỗ cho quá khứ với những muộn phiền mà cũng chẳng còn chỗ cho tương lai với bao ẩn số.”. Phải chăng những hương vị đắng, chát, ngọt ngào, nồng nàn, ấm áp của tách trà sen cũng như ý nghĩa của cuộc đời này vậy.
Trả lờiXóaĐặc biệt qua tác phẩm này, nhà văn Elena đã giới thiệu về đất nước Việt Nam với những đặc trưng đậm chất quê hương: hàng dừa cao/màu xanh của lúa/ngôi mộ cổ/ mái chùa/đàn gà cục tác/tà áo dài/hoa sen/trà sen/bánh đậu xanh, … như cả một tình yêu quê hương mình tha thiết, có lẽ ở đó Elena còn có tình yêu Trương văn Dân nữa.....