Sau nhiều năm trời ấp ủ, cuối cùng, Nụ hôn muộn - tập truyện ngắn đầu tay
của Nguyễn Hữu Duyên – đã chính thức ra mắt độc giả mới đây. Cuốn sách do Nxb
Hội Nhà văn ấn hành vào cuối tháng 3 năm 2015, tập hợp 13 truyện ngắn được tác
giả sáng tác trong thời gian dài, là thành quả lao động miệt mài của một người
có nhiều duyên nợ với thơ văn, như tên của tác giả, Nguyễn Hữu Duyên, dù anh đến
với văn chương khá muộn.
Đọc 13 truyện ngắn trong tác phẩm, ấn
tượng đầu tiên của độc giả là những trang viết sôi nổi về một thời của tuổi trẻ
và tình yêu say mê, dù người viết đã ngoài tuổi tri thiên mệnh. Bên cạnh đó, tập
truyện còn là những trăn trở về cuộc sống với những Chuyện của muôn đời đã đi qua hơn nửa thế kỉ với bao nhiêu biến
động thăng trầm, là tấc lòng đau đáu đối với quê nhà của người con bao năm
phiêu bạt nơi đất khách.
Có thể thấy, tập truyện không viết về
đề tài quê hương, chủ yếu trong tác phẩm là đề tài tình yêu, thoảng có đôi
truyện viết về đề tài thế sự. Thế nhưng bóng dáng quê hương vẫn luôn thường
trực trong truyện của Nguyễn Hữu Duyên, như là một mặc cảm tha hương với ám ảnh
tuổi thơ, quê nhà luôn luôn đồng vọng. Nguyễn Hữu Duyên là một người con của xứ
Nẫu, dù ở nơi nào thì bản chất con người Bình Định vẫn đậm đà trong anh, để lại
dấu ấn rõ nét trong từng câu chuyện anh viết. Quê nhà Bình Định vì thế luôn in
dấu xuyên suốt trong 13 truyện của tập sách. Điều đặc biệt hơn, dù biểu hiện
trực tiếp hay chỉ gián tiếp thoáng hiện qua kí ức, kỉ niệm thì quê nhà Bình
Định vẫn được tác giả nâng niu, trân trọng và thể hiện một cách yêu mến nhất.
Truyện của Nguyễn Hữu Duyên rất đậm
chất tự truyện, đúng như nhận định của nhà văn Mang Viên Long trong bài tựa ở
đầu tập sách: “Nguyễn Hữu Duyên đã “viết
về mình” rất chân thành, không giấu giếm, không cường điệu”. Nhiều chi tiết
trong tác phẩm, trong đó có bối cảnh câu chuyện, đều gắn liền với cuộc đời thực
của tác giả. Chủ yếu trong truyện của anh là ba không gian: Quê nhà Bình Định
gắn với tuổi thơ và những năm trung học, Đà Lạt với những năm tháng của thời
sinh viên và phương Nam (Sài Gòn, Bình Dương) gắn với những tháng ngày mưu
sinh, lưu lạc. Có một điều dễ nhận ra, là dù bối cảnh của truyện ở đâu thì vẫn
luôn có một sự liên lạc đi về giữa thực tại và quá khứ gắn liền với hình ảnh
quê nhà. Đặc biệt, bao trùm cả tác phẩm, được thể hiện một cách chân thực, cảm
động nhất chính là không gian quê nhà Bình Định với cảm thức hoài hương, ngóng
đợi thường trực, khắc khoải.
Nguyễn Hữu Duyên là người yêu quê nhà
tha thiết (anh là chủ bút của một trang văn nghệ được nhiều người biết đến trong
thời gian gần đây cũng mang tên Hương Quê Nhà), dường như hình bóng quê nhà
suốt đời râm mát con người nhiều năm xa xứ đã bước sang tuổi lục thập này và tỏa bóng xuống
mỗi trang văn anh viết. 13 câu chuyện ngắn gọn, chủ yếu không hướng đến đề tài
quê hương, trong dung lượng vừa phải của một tác phẩm đầu tay nhưng hình ảnh
quê nhà Bình Định lại được nhắc đến thường xuyên, có vai trò quan trọng trong
tổ chức câu chuyện của nhiều truyện đã nói lên điều này. Có thể nói, ít có tác
phẩm nào mà quê hương Bình Định được nói đến một cách khá đầy đủ, bằng niềm tự
hào, yêu quý nhất, trở thành một ám ảnh nghệ thuật như Nụ hôn muộn của Nguyễn Hữu Duyên.
Trong tập truyện của Nguyễn Hữu Duyên,
quê nhà Bình Định được hiện lên một cách khá trọn vẹn với những địa danh nổi
tiếng như: con sông Trường Định (Chữ
tình, Mùa xuân đang đến gần),
sông Côn, đập Thạnh Hòa, khúc sông Trường Thi, tháp Cánh Tiên, tháp Bánh Ít,
Cây Bông, An Thái, Tân Dân (Hoa Ngọc Anh),
nhà hát tuồng Đào Tấn (Lan man), sân
bay Phù Cát (Mùa xuân đang đến gần),
bãi biển Quy Nhơn (Chỉ có một tình yêu);
với những nhân vật lịch sử nổi tiếng như: Hoàng đế Quang Trung – Nguyễn Huệ (Lan man, Chuyện về cái truyện không được đăng báo), Đô đốc Nguyễn Văn Tuyết
(Lan man), nhà thơ Yến Lan (Hoa Ngọc Anh); với những đặc sản xứ Nẫu
như: Nem chợ Huyện, rượu Bàu Đá (Mơ ước
bên đời); với cả những giá trị văn hóa do con người nơi đây làm ra như: Võ
Bình Định (Như một dòng sông), vở
tuồng Quang Trung đại phá quân Thanh (trong
truyện Lan man), bài thơ Bến My Lăng của Yến Lan (Hoa Ngọc Anh)…
Đối với một người, tên quê hương, xứ
sở, dân tộc bao giờ cũng là tên gọi thiêng liêng nhất. Đối với một người con xa
nhà luôn khắc khoải một tấc lòng quê như Nguyễn Hữu Duyên, tên gọi chung cho
quê mình bao giờ cũng được nhắc đến bằng một thái độ trân trọng, tự hào đầy cảm
động: Xứ Nẫu, xứ Bàu Đá (trong Như một
dòng sông), Bình Định (Như một dòng
sông, Xin gởi đến em một lời xin lỗi)…
Thậm chí ngay cả khi quê nhà không được
thể hiện trực tiếp, chỉ là một cái cớ, một móc xích trong mạch truyện nhiều lúc
không cần bận tâm đến, tác giả cũng nhắc về quê nhà một cách kín đáo. Đó là
trường hợp truyện Chuyện của hắn. Ở
truyện này, ngay đầu tác phẩm, quê quán nhân vật “hắn” được giới thiệu một cách
gắn gọn: “Quê hắn cách Sài Gòn một đêm nằm ngủ trên xe là sáng đến nơi”. Đây là
cách nói phiếm định, không thể xác định cụ thể địa điểm “quê hắn”. Nhưng với
người Bình Định, ai cũng biết điều này. Người dân ở đây vào Sài Gòn chủ yếu đi tuyến
18h tối vì khoảng 6h sáng hôm sau là tới nơi. Chuyện của hắn gần như là một tác phẩm tự truyện, tác giả hóa thân
thành “hắn” để tự bạch lại một phần cuộc đời mình. Đây cũng là một cơ sở để ta
tin chắc “quê hắn” chính là Bình Định.
Không chỉ có những đặc thù về tự
nhiên, lịch sử, văn hóa, con người Bình Định với những nét tính cách đặc thù
cũng nhiều lần được nói đến trong truyện của Nguyễn Hữu Duyên. Trong truyện của
anh, motif chàng trai Bình Định (miền Trung) đến thành phố (Sài Gòn, Đà Lạt) học
tập, lập nghiệp, sau đó quen biết, có tình cảm với cô gái nơi đây thường xuyên
xuất hiện. Và trong motif này, hầu như ấn tượng của các cô gái về người yêu đều
có một điểm chung: Đó là những chàng trai thật thà, chất phác, có duyên. Chẳng
hạn như trong Như một dòng sông, cô
bí thư chi đoàn Thủy trong bữa đầu gặp mặt đã nhận xét về Tâm mới vào Sài Gòn
như sau: “Em nghe người ta nói con trai Bình Định thiệt thà, chất phác, bữa nay
em mới thấy đó nha”. Hay như trong Chữ
tình, nhân vật cô gái Sài thành tên Hạ khi đang cùng thầy giáo trẻ Năm (quê
ở gần sông Trường Định) đi chơi ở miệt vườn Lái Thiêu đã làm nũng một cách đáng
yêu: “Em nghe người ta nói, con trai miền Trung thật thà, chất phác, mà anh lại
đang xạo với em đó nghen!”. Có thể thấy, bằng cách để cho các nhân vật nữ là
người không phải ở Bình Định (mà ở thành phố lớn) nhận xét về con trai Bình
Định, tác giả đã khéo léo thể hiện một phần những nét tính cách của con người
đất võ. Bởi những nhận xét này khách quan, do đó chính xác hơn. (Dĩ nhiên, cái
nhìn của các nhân vật nữ về con người quê người mình yêu vẫn phần nào thiên về
cảm tính. Nhưng điều đó sẽ làm cho câu chuyện thi vị hơn).
Cùng với tính cách con người, tiếng
nói người Bình Định cũng được tác giả chú ý thể hiện trong tác phẩm của mình,
tiêu biểu nhất là truyện Hoa Ngọc Anh.
Đây là một trong những truyện đặc sắc nhất, cũng là truyện đậm đà dấu ấn quê
nhà Bình Định nhất trong số 13 truyện. Truyện đã xây dựng thành công mối tình
lãng mạn, trong sáng của hai bạn trẻ người Bình Định. Mối tình ấy chớm nở, lớn
lên nhưng rồi không thể đơm hoa kết trái, tất cả đều diễn ra ở một miền quê yên
bình của đất Bình Định. Trong truyện, Diệp – cô bé lớp 10 hồn nhiên, mơ mộng và
xinh đẹp được xây dựng rất thành công, đậm chất người xứ Nẫu, nhất là trong lời
nói. Có lẽ độc giả sẽ khó quên câu nói ngây thơ, đáng yêu của cô gái yêu hoa Ngọc Anh này: “Tại anh hết đó, đâu phải một mình anh… Ghét nẫu thiệt! Người đâu mà…”. Nẫu (đại từ nhân xưng ngôi ba, cả số ít
lần số nhiều) là một “đặc sản” của phương ngữ Bình Định-Phú Yên. Người Bình
Định tự hào khi gọi quê mình là “xứ Nẫu”. Chỉ với một chữ “nẫu” thôi, phương
ngữ Bình Định đã được thể hiện một cách tiêu biểu trong truyện của Nguyễn Hữu
Duyên.
Có một điều đặc biệt là, hình ảnh quê
nhà Bình Định trong tất cả các truyện, dù được thể hiện trực tiếp hay gián
tiếp, đều hiện lên qua kí ức và gắn
với những kỉ niệm đẹp. Đó là con
sông Trường Định gắn với tuổi thơ sông nước khó nghèo nhưng bình yên của nhân
vật Năm: “Năm là đứa con duy nhất của một gia đình làm nghề chài lưới quanh năm
sống với chiếc sõng câu trên sông Trường Định, con sông chảy ngang qua cái xóm
nghèo của gia đình Năm. Hồi còn học phổ thông, nhất là mấy năm cấp hai, ngoài
thời gian đi học, anh thường theo ba thả lưới, cắm câu, bỏ ống trúm… được bao
nhiêu chạy ra chợ bán, mua gạo mua mắm” (Chữ
tình). Hay đó là xóm nhỏ ven sông Trường Định nơi An và Thi đã có những
tháng ngày mới lớn êm đềm bên nhau: “Nhà An và Thi gần nhau, chỉ cách khoảng
gần trăm mét. Chiều chiều, hai đứa thường ra bờ sông mót củi tre, thỉnh thoảng
luồn trong đám bắp bẻ trộm; có lúc cũng không quan tâm đến chuyện con gái con
trai, hai đứa nắm tay nhau nhảy ùm xuống sông tắm và đùa giỡn thỏa thích mới
thôi” (Mùa xuân đang đến gần); là
khúc sông Trường Thi thơ mộng nơi chớm nở tình đầu của “tôi” và Diệp: “Một buổi
sáng chủ nhật cuối đông, tôi và Diệp đến với khúc sông được gọi là Trường Thi.
Dòng nước trong xanh, lấp lánh dưới ánh nắng vàng. Gió se lạnh. Tiếng lá tre
ngân reo trong gió” (Hoa Ngọc Anh)… Phải
chăng quê nhà trong tâm thức của một người con nhiều năm xa quê (Nguyễn Hữu Duyên sáng
tác tập truyện Nụ hôn muộn khi anh
còn ở Bình Dương, hiện nay tác giả đã chuyển về sống tại quê nhà – Thị xã An
Nhơn, Bình Định) luôn hiện về, ám ảnh trong tâm khảm với những gì đẹp nhất
thuộc về kí ức. Phải chăng có một quê nhà Bình Định của tuổi đôi mươi tươi đẹp,
yên bình, cất giữ nhiều kỉ niệm đẹp vẫn đi cũng Nguyễn Hữu Duyên trong suốt mấy
chục năm phiêu bạt mưu sinh xứ người, lặng lẽ đi vào văn anh một cách tự nhiên,
giản dị mà chân thành, đằm thắm để rồi kết tinh thành những hình tượng đẹp đẽ,
lung linh.
Có thể nói, quê nhà Bình Định gắn với những
kí ức đẹp đẽ của một thời thanh xuân in dấu đậm nét trong Nụ hôn muộn của Nguyễn Hữu Duyên. Đây là tập truyện đầu tay nhưng
khá chững chạc trong nhiều phương diện, trong đó lồng ghép tình cảm quê hương
trong những chuyện tình yêu, thế sự. Bởi nó được viết trong những năm tháng tác
giả sống tha hương, hình bóng quê nhà vẫn luôn hiện về khắc khoải. Khép lại 13
truyện của tập sách, nhiều dư vị đọng lại với từng người. Có thể đó là một thời
yêu đương say mê sống lại, là những tình đầu đẹp nhưng không trọn vẹn để lại
nhiều xót xa, là những năm tháng của tuổi trẻ nhiệt thành sôi nổi, là những
chuyện đời muôn năm cũ đôi khi khiến ai đó chạnh lòng. Cũng có thể đó còn là
tình yêu với quê hương được thể hiện một cách chân thành, nhiều khi day dứt. Đọc
Nụ hôn muộn vì thế, qua những câu
chuyện rất đời thường, qua những trang văn dung dị, ta vẫn có thể nhận ra nhiều
điều của giá trị cuộc đời mà đôi lúc hờ hững ta vô tình lãng quên…
Quy Nhơn, 4/3/2015
P.T.V
.jpg)
.jpg)
Hi, bài cảm nhận hay và chi tiết.
Trả lờiXóaCảm ơn Dòng Sông Phía Nam đã có lời động viên. Chúc anh sức khỏe, thành công và nhiều niềm vui !
Xóa