Chủ tịch Hồ Chí Minh
1. Chủ tịch Hồ Chí Minh - Bác Hồ
- bậc vĩ nhân của nhân loại, vị cha già
muôn vàn kính yêu của mỗi người dân Việt nên trên nhiều lĩnh vực sáng tạo nghệ
thuật đã có nhiều thành tựu thế kỉ về
Người từ văn chương, hội họa cho đến
điêu khắc, âm nhạc… trong và ngoài nước. Tuy vậy, đề tài Bác Hồ vẫn là một
thách thức lớn với người cầm bút. Chỉ xét riêng phạm vi thi đàn hiện đại nước
nhà, người cầm bút khó mà vượt qua được những nhà thơ từng được làng Thơ Việt
Nam vinh danh viết về Bác như Tố Hữu, Chế Lan Viên, Xuân Diệu, Minh Huệ, Thu
Bồn, Hải Như… Mới đây, nhân kỉ niệm 123 ngày sinh của Bác, Vannamnet cũng đã
gởi đến người yêu thơ - yêu kính Bác chùm thơ hay viết về Người, Chế
Lan Viên (Di chúc của Người), Trần Ninh Hồ (Bác đến), Trần Đăng Khoa (Em gặp
Bác Hồ), Nguyễn Đức Mậu (Về thăm nhà Bác)… Trong bài viết trên báo Đồng Nai
(1) nhà thơ Đàm Chu Văn đã nồng nhiệt
giới thiệu những tác giả trẻ làm thơ của tỉnh nhà thuộc thế hệ 8x như Phan Danh
Hiếu, Đào Nguyên Thảo, Lê Thùy Dung, Xuyến Chi… Tôi chú ý những dòng anh viết về Hạnh Vân - một tiếng thơ trẻ trung, mới trong giọng điệu,
đa dạng đề tài trong chừng mực “không sa
vào những cách tân hình thức rậm lời, khó hiểu như một số cây bút trẻ. Đặc
biệt, với đề tài truyền thống yêu nước và cách mạng, tấm lòng kính yêu đối với
Bác Hồ, chị có những thành công bước đầu”. Tìm hiểu tôi được biết, những bài thơ “Hoa
khoai lang trong vườn Bác”, “Hoa râm bụt ở đồi ATK”, “Ngắm chân dung Bác Hồ làm
từ dây lá buông” đã đăng trên tạp chí VNQĐ (số 756, tháng 9/2012 và số 772,
tháng 5/2013) cùng với bài “Đài Kỷ niệm trong trang viết của Bác” là
chùm thơ được giải Nhì của cuộc thi về chủ đề “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” do Ban Tuyên
giáo Tỉnh ủy Đồng Nai tổ chức năm 2012. Đến với đề tài Bác Hồ, điều quan trọng
có thể nói là bậc nhất với người viết là qua sáng tác cần đọng ở người đọc đôi
điều suy ngẫm, đôi điều thú vị sâu sắc về cuộc đời nhân vật mà ai cũng biết
đến, cũng nghe kể; những di vật quen thuộc, đời thường ai cũng nhìn thấy, sờ
chạm, cầm nắm. Do vậy, nỗ lực tìm tòi, dựng cảm hứng, tổ chức ngôn ngữ văn
chương để có những câu thơ hay về Bác quả thật không dễ dàng. Vậy mà tác giả
trẻ Hạnh Vân đã có đến bốn bài thơ, và những bài này đều được đặc san địa
phương, tạp chí TƯ lên bài thì đấy là niềm vui cần được chia sẻ.
2. Đó chính là điều mà nhà thơ Đàm Chu Văn đã đề cập đến, “… Chùm thơ về chủ đề “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh: Hoa râm bụt ở đồi ATK, Hoa khoai lang trong vườn
Bác, Ngắm chân dung Bác Hồ làm từ dây lá buông, Đài Kỷ niệm trong trang viết
của Bác, Hạnh Vân có những tìm tòi, phát hiện để lại nhiều ấn tượng”. Là
phó chủ tịch Hội VHNT Đồng Nai, tổng biên tập tạp chí VNĐN, viết về “người
nhà, gà nhà” (Hạnh Vân sinh năm 1980, dạy học ở Trường THPT Vĩnh Cửu, Đồng Nai,
hội viên Hội VHNT Đồng Nai), anh khen như
thế có quá lời không? Tôi không cho là như vậy. Bác Hồ - Chủ tịch Hồ Chí Minh
từ thuở thanh niên đã bôn ba tìm đường cứu nước, cứu dân đến khi trở thành Chủ
tịch nước vẫn sống đời thanh bạch giản dị từ nơi ở, bữa ăn, sinh hoạt đến tấm
áo mặc, thú vui… ngời sáng tấm gương đạo đức. Nhà thơ Tố Hữu đã từng có những
câu thơ mang tính tổng kết phẩm chất cao đẹp một đời vì dân tộc, vì nhân dân
của Bác:
Mong
manh áo vải hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn… (Bác ơi)
Chế Lan Viên lại chọn và
chạm đến nỗi đau đáu sâu thẳm: niềm ưu dân ái quốc trong tâm hồn Bác bằng một
chi tiết nhỏ đắt giá:
Đêm xa nước đầu tiên ai nỡ ngủ
Sóng
dưới thân tàu đâu phải sóng quê hương… (Người
đi tìm hình của nước)
Chất nhân văn ngời lên ở những dòng cô
đúc của nhà thơ Hải Như viết về đôi dép lốp
Bác thường đi:
Bác Hồ đi dép lốp cao su
Đâu chỉ
vì giản dị
Mà vì lẽ
cao hơn
Ta lười
nghĩ chẳng tìm thêm
Khi trái
đất này còn những trẻ em
Chưa có đủ giày đi
Người
không sao sống khác. (Đâu chỉ vì giản
dị)
Nhà thơ Nguyễn Đức Mậu trong một lần về thăm nhà Bác ở làng Sen đã
đưa vào thơ những gì thân thuộc gần gũi với Bác: ... Ngôi nhà Bác thuở thiếu thời/Nghiêng nghiêng mái lợp bao đời nắng mưa/Chiếc giường tre quá đơn sơ/Võng gai ru mát những trưa nắng hè… (Về thăm nhà Bác)
Trở lại với những bài thơ của Hạnh Vân viết về Bác Hồ…
Với bài thơ Hoa
khoai lang trong vườn Bác, Hạnh
Vân chọn hoa khoai mà theo lời của
hướng dẫn viên du lịch làng Sen, quê Bác, “Bác
thấy hoa khoai lang rất đẹp, củ và lá đều dùng vào bữa ăn hàng ngày…”. Tác
giả như bắt được mạch cảm xúc cho tứ thơ và sử dụng phép liệt kê – so sánh với cúc,
hồng, huệ, lan để hoa khoai tím dịu nở trong vườn nhà Bác. Bởi một đời Bác làm cách mạng vì nhân dân
nên yêu thích vẻ đẹp giản dị của loài hoa khoai: đẹp ở sắc bình dị, “đẹp” ở sự
thiết thực (củ, lá) no bụng, ấm lòng cho người dân.
hoa khoai đẹp từ điều bình dị
ấy
Bác thương người nông dân tay
bùn chân lấm
nên thương cả loài hoa biết xoa dịu những nhọc nhằn
Hạnh Vân đã chọn hoa khoai, chọn chuyện đời thường để nói về tầm lớn lao nhân cách của
lãnh tụ. Và “niềm ham muốn tột bậc” mà Bác từng thốt lên: “… đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành” (2) như
lấp lánh trong những câu thơ. Những công bộc của dân thích xa hoa trong hưởng
thụ phải chăng xa dân một giây một ngày thì cũng dần xa rời Đảng cần học bài
học này: … con học Bác cách yêu một loài
hoa phớt tím/ để tự đáy lòng mình/ cây bình dị/ trổ hoa.
Ở bài Hoa dâm bụt trên đồi
ATK, loài hoa dân dã luôn thắm đỏ ở dậu rào nơi làng quê Việt Nam,
hoa râm (dâm) bụt lại nở trong thơ của
tác giả. Một bông hoa nở thắm
chiều/một bờ xanh gợi thương yêu quê nhà… mướt xanh lá, lập lòe hoa/nhìn cây
lại nhớ mẹ cha xóm làng… Nhịp thơ lục bát êm, đều mở ra khoảng tâm hồn người
xa quê bao kí ức tuổi thơ về đấng sinh
thành, một ngọn núi, một dòng sông, một loài hoa quê nhà… Với cậu bé Côn –
Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh sau này là hàng dâm bụt trước ngõ, ven sân. Khi ở Tỉn
Keo, An toàn khu Định Hóa - Thái Nguyên
Bác cho trồng hoa quê đỏ thắm cho vợi nỗi nhớ
mẹ cha xóm làng. Trong thơ Hạnh Vân, hoa
dâm bụt là biểu tượng cho tình quê nước trở thành sức mạnh, niềm tin mãnh
liệt để Bác cùng lớp lớp chiến sĩ, đồng bào vượt muôn ngàn gian khổ giành lại Độc
lập, Tự do đưa dân tộc đến ngày toàn thắng. Tác giả đã thành công với dụng ý chọn
loài hoa gắn liền với thời tuổi nhỏ của Bác Hoa
như bụt hiện giữa trần bình yên. Từ đó khái quát lên phẩm chất ngời sáng của Bác yêu
nước sâu đậm, nồng nàn và tận hiến đời mình cho quê hương để khắp trời Tổ quốc
Việt Nam “hoa bình yên, hoa hạnh phúc” rạng rỡ thắm tươi!
Bác đi muôn dặm nẻo
đường
vẫn nâng niu một sắc
hương quê nhà
thấy bình yên nở đóa
hoa dịu lành…
Sẽ
trùng lắp và gây nhàm cho bạn đọc nếu cứ tìm đến với hoa, cho nên với bài Ngắm chân dung Bác Hồ từ dây lá buông Hạnh
Vân chuyển cách thể hiện: khắc họa chân dung Người bằng thơ nhưng không từ chất
liệu lụa là, đá quý cẩm thạch, hoa cương mà từ lá buông. Một loại lá mọc tràn
vùng Căn cứ, Xuân Lộc. Cư dân nơi này dùng lá buông đan bện lợp mái, dựng vách
nhà giờ thành nón lá, tủ khay, giỏ xách. Nghĩa là cũng từ dân dã,
quê mùa thần sắc Bác hiện sinh, Những
sợi dây không rực rỡ sắc màu/quyện vào nhau thành chân dung Bác.
hình
ảnh Bác từ sợi dây lá buông thêm muôn phần bình dị…
Cùng với bài thơ viết về hoa
khoai nói trên, bài thơ này Hạnh
Vân đã biết tận dụng ưu thế của thể tự do, ngôn ngữ thơ giản dị (nhưng cũng
cần chú ý nếu không vững tay cũng dễ lặp từ/sa vào dễ dãi) để xúc
cảm tuôn dòng rồi lắng lại - nổi lên sự tài hoa khơi vầng sáng mới:
… nghệ nhân lặng thầm thổi
hồn vào sợi lá
bện yêu thương trong sáng
tối những gam màu
chân dung Bác Hồ giản dị
thanh cao…
... tác phẩm quê nhà lặng lẽ gợi
bình yên.
Đó chính là tình yêu Bác sáng lên ở phần kết bài, nhẹ
nhàng gợi mở. Tình yêu Bác thấm vào
tình cảm người đọc qua tình yêu của nghệ nhân, của con dân Đồng Nai miệt mài, lặng thầm làm nên sản phẩm
nghệ thuật độc đáo, mang bản sắc của vùng đất miền Đông gian lao mà anh dũng, kiên cường (Trần Long Ẩn).
3. Chọn điều giản dị, đời
thường, một nét yếu tính để làm rạng ngời, tỏa sáng
một nhân cách của một bậc vĩ nhân như đã nói là một trải nghiệm cần thiết với
người cầm bút. Tôi lại lan man nghĩ, khoảng cách xa – gần của dòng trôi nhân
thế, thậm chí khoảng cách địa lí trước
một tầm vóc lồng lộng của danh nhân văn hóa thế giới, của một anh hùng thời
đại, một đại thi hào… đi nữa có quan ngại gì miễn sao người viết thấu cảm bằng
cả tâm tư, cõi lòng tri kỉ dẫu chưa từng tri diện. Nhà thơ Triệu Từ Truyền dựng
lên trong thơ bằng ngôn từ rất riêng một huyền thoại bất tử về người anh hùng
Che Guervara của xứ sở châu Mỹ La Tinh vời vợi mà chẳng hề lạ lẫm chút nào:
Nhập thân vào
hoang thú ước mơ
Huyền thoại hòa
nhập vào nhau
Nuốt mất Che Guervara… ( Người săn hoang thú ước mơ-
Tưởng nhớ Che Guervara )
Nguyễn Việt Chiến, cầm bút
làm thơ sau Nguyễn Tiên Điền đến hơn hai
thế kỉ vẫn “gặp” cụ ngồi “câu chữ” trên “sông văn, sông thơ” trong một đêm
mưa:
Đêm mưa, gặp Nguyễn trên sông
Đầu
đội nón lá, chân không mang giày…
Sông văn chảy dọc cuộc đời
Nguyễn ngồi câu
chữ dưới trời mưa đêm…
"Truyện
Kiều" ông viết trong mơ
Ngoài sông tiếng
đập lụa như vẫn còn
Lụa như trăng
giặt chẳng mòn
Nàng Kiều đêm ấy vẫn còn trên sông….
(Gặp Nguyễn Du trên sông đêm)
Những dòng thơ tự do/lục bát hay và
đầy ấn tượng.
Đàm Chu Văn cũng đã
đánh giá như thế về tác giả trẻ Hạnh
Vân: “… có những tìm tòi, phát hiện để
lại nhiều ấn tượng”. Nhưng theo tôi, ấn tượng mà tác giả toát lên từ thi phẩm
của mình đã lặn vào trong tâm thức người thưởng thức ở tầng mức nông, sâu thế
nào còn tùy thuộc vào tài năng, bút lực cả tâm thế thể hiện qua bút pháp, ngôn
ngữ thi ca, kết cấu nội tại thi phẩm… mới là điều đáng nói.
Và tất cả những
điều đó đang vẫy gọi người sáng tạo tiếp tục bứt phá tiến lên. Còn với Hạnh Vân, theo tôi qua những bài thơ trên
thật đáng mừng vì đã có “thu hoạch” bước
đầu đáng khích lệ khi viết về đề tài Bác Hồ. Như nỗi vui mừng, hồ hỡi của nhà
văn Khôi Vũ viết về lớp trẻ cầm bút
của Đồng Nai. “Vậy là mừng rồi. Mừng vì Đồng Nai có thêm một
tác giả trẻ, tuy còn chưa định hình văn hay thơ là chính. Không sao, thời gian
sẽ trả lời câu hỏi ấy thôi… Con đường văn chương dài đăng đẳng…” Tôi tin Hạnh Vân sẽ
gặt hái những thành công mới ở lĩnh vực sáng tác khác, những mảng đề tài khác
nữa (chị vừa in xong tập thơ đầu tay “Ru miền cổ tích”- nxb Hội Nhà Văn;
chị còn là một cây bút truyện ngắn đáng chú ý trong thời gian gần đây, nhà
văn Sương Nguyệt Minh - thành viên Ban
chung khảo cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ 2011 – 2012- đã bày tỏ sự nuối tiếc những tác giả trẻ
không đoạt giải trong đó có Hạnh Vân với hai truyện ngắn “Quán ven sông” và
“Tổ ấm” ), như câu hát của nhạc sĩ Hoàng Vân, “ngày mai bắt đầu từ hôm
nay”…
Biên Hòa, cuối tháng 5/2013
(1) Vài
gương mặt thơ trẻ Đồng Nai – Đàm Chu Văn, báo Đồng Nai ngày 23/2/2013.
(2) Ý theo nội dung bài báo "Trả
lời các nhà báo nước ngoài" của Bác Hồ trên Báo Cứu Quốc, số 147, ra
ngày 21 -1 1946. "Tôi tuyệt nhiên
không ham muốn công danh phú quý chút nào… Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn
tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn
tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành….".
(3) Cuộc điểm danh và tôn vinh một thế hệ viết
văn trẻ và mới – Nhà văn Sương Nguyệt Minh trả lời phỏng vấn báo Văn Nghệ
Trẻ.
.jpg)
Chủ tịch Hồ Chí Minh
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét