Tôi đã xem phim “Bố già”- 3 tập, mỗi tập 3 giờ đồng hồ đến lần thứ ba. Tôi đã xem truyện “Bố già”, 500 trang, do Ngọc Thứ Lang dịch đến lần thứ năm. Tôi nghĩ xem rồi để đấy kể ra cũng uổng, vì thế tôi mạo muội nghĩ suy đôi dòng về nó theo luân lý đời thường và theo cái nền văn học không được cao lắm của tôi.

     Điều khiến cuốn tiểu thuyết "Bố già" trở nên hấp dẫn và có ý nghĩa với tôi đó là thông điệp mà Mario Puzo nêu: "Nếu kẻ nào đó không biết lo cho gia đình thì không bao giờ là người đàn ông thực thụ". 

    Tôi nghĩ cần phải nhớ để áp dụng trong đời sống hàng ngày. Có nhiều chuyện để học hỏi trong đó, nhưng tôi chỉ trích xuất ra được bốn điều theo mắt nhìn của tôi, vì thế tôi chia ra thành 4 phần cho dễ đọc.

                                            GIA ĐÌNH LÀ TRÊN HẾT

           Về mặt tâm linh, đến bây giờ tôi mới lờ mờ hiểu rằng, vì sao những biến thiên của cuộc đời tác động đến tôi nhiều làm vậy. Có thể thấy những thực tế diễn ra ngay trước mắt tôi, như bạn bè tôi chẳng hạn, từ ngày học sư phạm, ra trường đến ngày hưu trí chỉ một nghề thầy giáo thì tôi phải chuyển đến mười chỗ (tôi vẫn gọi đùa là thập nghiệp, trên thất nghiệp mấy bực). Những gì ước mơ, những gì thèm khát trong tôi không bao giờ được đáp ứng. Chủ ý của thượng thiên, đấng bề trên dường như sắp xếp riêng không cho theo như ý tôi. Cuối cùng thành tựu riêng tôi chẳng giống ai, vẫn mãi bầm dập để làm người trưởng thành chăng, giống như những “lượn sóng” trong phim “Bố già”.

          Phim "Bố già" là một tác phẩm trung thành với nguyên bản văn học và thể hiện xuất sắc nội dung cũng như tinh thần của tác phẩm. Phim nhuốm màu đau thương nhưng thấm đẫm chất trữ tình, nhịp điệu thong thả và sâu lắng khiến “Bố già” đạt được tất cả những đỉnh cao cần có trong một bộ phim.

     Trong phim thể hiện phần nào thái độ nhân văn vào gia đình bố già Corleone, ở đó có những mối quan hệ phức tạp, đa dạng trong thế giới ngầm, hoạt động mafia truyền thống truyền từ đời này sang đời khác trong một gia đình.

      Tác giả Mario Puzo khiến Bố già trở thành kinh điển, khi viết về mafia nhưng không nói nhiều về ma túy, máu và cờ bạc mà lại tập trung miêu tả những âm mưu, những biến cố của gia đình, cách mà từng thành viên của gia tộc ứng biến với khó khăn.

      Các nhân vật đó là những kẻ tội phạm với chiều sâu tâm lý và những nét tính cách phong phú, “Bố già” là một câu chuyện truyền cảm hứng xoay quanh gia đình mafia gốc Ý.

         Nhân vật chính là ông trùm Vito Corleone trong những năm tháng cuối đời và những biến cố bất ngờ liên tục xảy đến cho gia đình tưởng như yên ấm của ông.

        Từ một gia tộc quyền lực, chỉ vì từ chối hợp tác bán ma túy cùng thế lực xã hội đen mới nổi, Godfather đã bị ám sát, tuy không chết bởi hàng chục viên đạn, nhưng sau vụ đó cả gia tộc của ông đã suy yếu đi đáng kể, bởi thiếu đi một người lãnh đạo đúng nghĩa.

         Ở Bố già Vito và Michael là những giá trị gia đình mà họ sẵn sàng trả giá để bảo vệ. Khi những màn thanh trừng đẫm máu và tiếng súng chấm dứt, ta lại thấy họ quay trở về để làm những người đàn ông thực thụ của gia đình.

       Khí chất của những “tiểu ông trùm” qua đó cũng được khắc họa rõ nét. Giữa dông bão có kẻ hèn nhát bỏ trốn, có kẻ quay lưng phản bội, có kẻ vũ phu dùng bạo lực trấn áp để rồi chết trong tức tưởi.

          Sau tất cả, những người tưởng như yếu đuối ban đầu sau cùng lại làm nên nghiệp lớn, và kẻ thông minh nhất lên kế hoạch cho mọi thứ, không ai khác lại chính là Bố già. 

      Xuyên suốt hành trình của Bố Già, Mario Puzo khiến nó nổi tiếng không phải bởi vì có những mưu sâu kế hiểm trong một thế giới mafia đầy rẫy chết chóc, càng không phải tiền bạc và quyền lực. Tôi nhận ra cái huyền thoại của Bố già, chính là xuất phát mỗi hành động: tất cả là vì gia đình. 

      Trong tác phẩm cũng như trên phim, gia đình mafia Corleone được khắc họa chẳng khác gì một gia đình quý tộc hoàng gia. Hình ảnh gia đình Corleone hoàn toàn đối lập với những gia đình mafia cỡ nhỏ luôn hoạt động rối rắm, không có trật tự, quy củ. Dưới bố già là một hệ thống tay chân làm việc chuyên nghiệp, răm rắp theo ý ông ta tựa một cỗ máy được thiết kế hoàn hảo.

         Đọc, xem “Bố già” tôi học được: Chỉ có sự bình yên nội tại mới nối liền chúng ta với quyền năng thực sự. Bản thể đó không biết đến sự sợ hãi, dửng dưng với mọi phê phán, nó tự do và không ngần ngại bất kỳ thử thách nào. Bản thể đó không hề tự ti hoặc tự tôn bất kỳ ai và nó chứa đầy quyển năng, sự mầu nhiệm và điều kỳ diệu.

Từ đó đưa ta đến sự thăng bằng, giúp ta có khả năng sáng tạo, tự chủ trong mọi hoàn cảnh.

       Tôi đi học thiền, người ta dạy và tôi cố gắng để làm được: Tôi sẽ ngồi ngắm nhìn mặt trời lặn, nghe tiếng sóng của đại dương hoặc tiếng róc rách của dòng suối hoặc đơn giản hơn ngửi mùi hương của một cánh hoa. Trong sự nhập định im lặng của chính mình, và tương thông với vạn vật, tôi sẽ tiếp xúc với nhịp đập sâu thẳm của sự sống, và năng lực sáng tạo vô hạn. Và tôi tưởng tượng về “Bố già” và thế là tôi khỏe.

                                CẢM XÚC NGỌT NGÀO

        Tác phẩm bắt đầu bằng một đám cưới của cô con gái út của gia đình Corleone. Ở đó, không chỉ là một người cha tỏa cái bóng lớn lên mọi thành viên của gia đình mà Bố già Vito Corleone còn xuất hiện như một ông Trùm đầy nghĩa khí, một đức Chúa quyền năng ra tay giúp đỡ những kẻ mất lòng tin vào công lý, pháp luật hay thậm chí là một ngôi sao Hollywood bị thất sủng.

           Suốt cả tác phẩm, tôi thả cảm xúc ngọt ngào của cuộc sống gia đình ông theo với một thế giới tội ác đan xen. Đó là buổi lễ rửa tội, những lần sum họp gia đình bên cạnh những vụ giết người tàn bạo bằng súng ngắn, những vụ gài bẫy, dọa nạt, thanh trừng rùng rợn. Điều đó diễn ra ngay trước mắt, trong nhà hàng, trong xe hơi và thậm chí trên giường ngủ. Hàng chục nhân vật được xây dựng tính cách độc đáo và khó quên, nhưng nổi bật vẫn là Bố già Vito Corleone, một nhân vật đang ở bên kia dốc của cuộc đời và vẫn đang kiểm soát đế chế mà ông ta đã tạo dựng từ một kẻ nhập cư gốc Sicile tay trắng và cả một quá khứ đau thương bỏ lại ở quê hương. Quyền năng nhưng nghĩa khí, đầy bản lĩnh nhưng thâm trầm, quyết liệt nhưng mềm dẻo, Bố già Vito Corleone là "tổng hòa của mọi hiểu biết, đáp án cho mọi câu hỏi" và là một pho triết lý sống được tạo nên từ đường phố, từ máu, nước mắt và không ít lần trả giá.

           Cuối cùng, chỉ có cậu con trai út - Michael Corleone, kẻ trước đó tìm cách thoát ra cái bóng của ông Trùm để gầy dựng một sự nghiệp riêng, nhưng trong giây phút sinh tử của gia đình, đặc biệt là người cha mà anh ta kính trọng - Michael đã trở thành kẻ kế nghiệp Bố già.

         Sau Bố già Vito, có lẽ Michael là nhân vật được Mario Puzo chăm chút nhất. Anh ta là kẻ có một trái tim lạnh và một cái đầu còn lạnh hơn, kẻ "không bao giờ để cho người khác đọc được suy nghĩ của mình". Khi gia đình bị đẩy đến bên bờ vực của sự hiểm nguy, những tố chất của một người đàn ông vì gia đình mới được bộc lộ trọn vẹn ở trong con người của Michael. Và khi trái tim của anh ta rỉ máu vì thù hận, cái đầu của anh ta càng trở nên lạnh lẽo. Sau vụ ám sát hụt Bố già Vito, cái chết đau thương của người anh cả Sonny và cô vợ trẻ người Sicile mà anh ta trúng tiếng sét ái tình ngay từ lần gặp gỡ đầu tiên trong thời gian chạy trốn, Michael trở thành một con người khác hẳn. "Nếu kẻ nào đó không biết lo cho gia đình thì không bao giờ là người đàn ông thực thụ." - Michael trở thành một phiên bản khác của Bố già, thậm chí còn ở một cấp độ cao hơn.

                                  ĐÀN ÔNG PHẢI THẾ

        Trước hết là phong thái của ông trùm, Bố già Vito tại cuộc họp thượng đỉnh, đàm phán hòa bình với 5 gia tộc đối đầu ở New York. Trong bối cảnh mà trước đó ông bị đạn bắn suýt chết, chưa kịp bình phục đã phải nhận 2 hung tin. Thằng con cả Sony vì nông nổi đã bị bắn chết, gương mặt nát bét vì những mảnh đạn. Còn thằng con út Michael thì lưu lạc trốn tha phương và luôn thấp thỏm bị kẻ thù truy sát.

       Với địa vị của một ông trùm tối cao, với sự tự tôn của mình, với niềm tin về một gia đình an toàn và sự bảo vệ tuyệt đối, một Vito đủ ma lanh khôn ngoan với hơn 30 năm trên thương trường, liệu có để yên cho kẻ thù tự tung tự tác như vậy. Chắc chắn là bất cứ ai trong hoàn cảnh đó cũng sẽ nói không. Bố già Vito bình thản thiết lập một buổi hẹn hòa bình, giao ước với 5 gia tộc: Sẽ cho chúng mọi quyền lợi chúng muốn. Ông sẽ không trả thù. Ông sẽ cho phép bọn chúng được kinh doanh ma túy như chúng muốn. Ông không giúp chúng, cũng không cản trở. Một bước lùi để đổi lại duy nhất một thứ: Con trai út của ông, Michael Corleone được trở về, bình yên, an toàn.

     Khi đọc đến chương cuối cùng tôi mới vỡ lẽ ra vì sao Bố già Vito lại làm vậy để rồi ngả mũ thán phục tài năng của ông trùm. Khoảnh khắc đẹp nhất của ông, chính là cái vẻ u uất đến bình thản khi thiết lập hội nghị hòa hoãn ấy.

        Đàn ông là phải thế. Biến cố lớn, bình thản đón nhận. Và vạch sẵn hướng đi, để vùng lên. Tưởng yếu nhưng mạnh, tưởng lùi mà thực ra là tiến. Corleone dạy cho con cái mình những quy tắc sống và cách để tồn tại trong thế giới phủ đầy màu đen.

        Không bao giờ bàn chuyện làm ăn của gia đình trong bàn ăn và trước mặt trẻ nhỏ. Với ông, bàn ăn là nơi gia đình sum vầy và để tâm sự với nhau những chuyện vui hay những khúc mắc của tình cảm với nhau. Chuyện công việc hãy để dành tại thư phòng, nơi không có phụ nữ và trẻ em. Mỗi người sẽ có mỗi cách nghĩ khác nhau, nhưng một người đàn ông thực thụ không bao giờ để công việc dính líu đến những người không liên quan. Đừng để những suy tính thâm độc hay vấn đề của người lớn hủy hoại đi sự ngây thơ hồn nhiên của trẻ nhỏ; còn phụ nữ, họ thường không giữ được bí mật.

                                 CHẤP NHẬN CHỌN LỰA SINH TỒN

         Vito Corleone bỏ làng ra đi vì bị kẻ thù truy sát, trốn từ Ý sang New York mưu sinh, và cuộc đời mafia của Bố già cũng bắt đầu bằng việc tiêu diệt gã bảo kê ở trong khu phố anh mưu sinh nhọc nhằn. Một lựa chọn bất đắc dĩ, nhưng khả dĩ nhất, và cũng là lựa chọn sáng suốt thông minh nhất của ông già. Gạt bỏ mọi yếu tố đạo đức, ở một xã hội loạn lạc, cái mà mọi người đàn ông cần làm để bảo vệ gia đình: Phải sống sót.

        Michael là “dân thường” trong cái thế giới Mafia đầy ảm đạm ấy. Anh ta muốn thoát ra khỏi gia tộc tội phạm. Anh ghét chính gia đình mình, dù vẫn tôn trọng bố già, vẫn yêu thương các anh chị em trong gia đình. Thế nhưng anh không muốn nhúng tay vào tội ác như những thành viên khác. Bởi thế nên khi nhà văn Mario Puzo miêu tả cảnh Michael cầm súng đi giết hại tên cảnh sát ăn hối lộ và tên trùm ma túy, kẻ đứng sau vụ ám sát bố già, tất cả đều bất ngờ. Tại sao Michael Corleone lại “biến chất” nhanh đến thế? Thế giới của Michael trước khi bố già gặp nạn, là một anh hùng hải quân, là một vị lính trẻ, là một công dân Mỹ thực thụ. Anh ăn học đàng hoàng, có một mối tình đẹp như mơ với cô bạn gái dự tính kết hôn. Anh muốn hoàn toàn rũ bỏ quá khứ đen tối trong gia đình của mình. Anh muốn thật sự khác biệt. Bằng chứng là ngay trong lễ cưới của em gái mình, Michael đã nói với Kay: “Tin anh, anh không giống họ – ám chỉ những thành viên còn lại trong gia đình”. Thậm chí anh không thèm mặc vest cho lịch sự hợp thời với một đám cưới của gia tộc, mà anh mặc hẳn quân phục người lính- một bằng chứng cho thấy sự xa cách với gia tộc tội phạm. Nhưng ai rồi cũng khác, khi chứng kiến Bố già nằm viện trong sự bất lực vì không có ai bảo vệ, một mình anh ta phải đưa ra quyết định dũng cảm. Tấn công trước khi kẻ địch kịp làm hại ông già.

        Bố già có 3 người con trai tất cả, ngoại trừ Sony, Michael thì còn có ông anh Fred ăn tàn phá hại nữa. Cùng là con, nhưng khi bố già gặp nạn, gã chỉ biết run rẩy sợ hãi. Khi cả gia tộc lâm nguy, hắn đi ăn chơi đập phá cùng với hàng loạt gái mại dâm. Và khi Sony phải gánh trách nhiệm thủ lãnh, thì việc Michael không còn lựa chọn nào ngoài việc “trở thành kẻ xấu”. Hơn 30 năm sau kể từ cái ngày Vito đặt chân tới nước Mỹ, đứa con út thông minh nhất của ông đã “kế thừa” thương hiệu mà ông để lại. Một sự lựa chọn bất đắc dĩ, trở thành tội phạm là một bước dấn thân mà một đi không trở lại. Và có tính kế thừa của những gia tộc Mafia. Hoàn toàn có thật trong thế giới tội phạm lúc bấy giờ. Một khi bàn tay đã nhúng chàm, sẽ chẳng bao giờ có thể quay trở về như con đường trước đây. Ta muốn đi vào địa ngục để bảo vệ sự bình yên cho gia đình yêu quý. Và cái giá đó sẽ có thể là mạng sống của ta hay đau đớn hơn là của những người ta yêu thương.

       Gấp trang cuối của cuốn truyện, tôi nhận ra, mỗi người có một tài năng đặc biệt và duy nhất trên thế gian, một loại công cụ để phát triển, để tỏ bày mình. Tôi thấy rằng, tôi làm được việc này, tôi không làm được việc kia, tôi có tài hay tôi bất tài giờ đây không còn là mối quan tâm suy nghĩ của tôi. Cái điều mà từ hồi nào tới giờ luôn tác động tôi, đến hết quãng đời làm người của tôi.

       Hôm nay, sau khi đọc xong, xem xong “Bố già”, tôi mạnh dạn nói với mình, phải chăng là một dạng độc thoại: Tôi là một hữu thể thiêng liêng thể nghiệm đời sống thế gian. Bản thể của tôi là tâm linh chứ không phải vật chất. Bao lâu nay vì để cho vật chất mải miết lôi cuốn, tôi đã xa rời bản thể của mình, cho rằng thân xác vật chất này thực tại duy nhất. Tôi tin “Lời giảng trên núi”, nơi đó Chúa Giê-su miêu tả các phẩm chất của người được hưởng Nước Thiên đàng để thấy yên lòng mà sống: Phúc cho anh em khi vì Con người mà bị người ta oán ghét, khai trừ, sỉ vả và bị xoá tên như đồ xấu xa. Ngày đó, anh em hãy vui mừng nhảy múa, vì này đây phần thưởng dành cho anh em ở trên trời thật lớn lao. Bởi lẽ các ngôn sứ cũng đã từng bị cha ông họ đối xử như thế. Tôi tin mỗi người có một khả năng, thiên phú đặc biệt. Khả năng này là độc nhất, độc nhất đến đỗi không một cá nhân nào khác sống trên thế gian này lại có được hay ít ra có cùng sự biểu hiện của khả năng đó. Điều đó có nghĩa là tôi có một cái gì đó mà bất kỳ một người nào khác không có được, hạnh phúc, bất hạnh của riêng tôi, giàu có, nghèo hèn của riêng tôi, yêu người, yêu đời của riêng tôi không giống bất cứ một ai.

             Tôi an lòng sống với cái mình có cho đến cuối quãng đời còn lại, cho đến khi nào thượng đế rước thì tôi vui vẻ đi.

                                  NHỮNG CÂU NÓI ĐÁNG NHỚ

        Vito Corleone dùng sự thông thái và tất cả những kinh nghiệm sống qua những năm tuổi trẻ thăng trầm để đảm bảo sự an toàn cho gia tộc. Ông từng nói với các con của mình rằng cách đối xử với gia đình và phải biết giấu kín cảm xúc cá nhân trong công việc. Ông lưu lại cho đời những câu đáng nhớ.

 “Đừng bao giờ để người ngoài biết được con đang suy tính gì trong đầu, điều đó sẽ làm hại con”

 “Một kẻ không dành thời gian cho gia đình sẽ không bao giờ có thể trở thành một người đàn ông thật sự”

 “Phải luôn điềm tĩnh suy xét, đừng để cảm xúc chi phối và che mờ lý trí của mình”

 “Hãy luôn giữ những người bạn thật gần con, nhưng giữ kẻ thù của con gần hơn thế”

 “Bố đã dành cả đời để cố gắng không bị bất cẩn, đàn bà và trẻ em có thể bất cẩn, nhưng đàn ông thì không”

 “Đừng bao giờ căm ghét kẻ thù của con, điều đó sẽ ảnh hưởng đến phán xét của bản thân”

         Những câu nói kinh điển ấy, sau này trở thành kim chỉ nam cho phong cách sống của rất nhiều người đàn ông.

         Không phải ngẫu nhiên mà Don Vito Corleone được mọi người gọi với cái tên trìu mến là Bố Già, bởi từ khi còn là một chàng trai trẻ nghèo khó sống lây lất qua ngày thì Vito luôn nghĩa hiệp giúp đỡ đồng bào ở chốn đất khách bằng mọi cách trong khả năng mình. Bàn tay anh lần đầu tiên nhuốm máu của một tay ma cô người Ý – kẻ thường hà hiếp đồng hương của chính mình, đến khi trở nên đứng ở đỉnh cao quyền lực, cũng chưa hề từ chối bất cứ ai một điều gì, nếu điều đó đúng và nằm trong phạm trù đạo đức của mình. Ông là cha đỡ đầu và là chỗ dựa tinh thần cho người thân lẫn bạn bè, ở đâu có Vito ở đó có sự kính trọng cũng như mến yêu và nể sợ.

      Điểm yếu và nỗi đau của The Don Vito cũng đến từ con cái, đó là lần đầu tiên là khi nhận được tin Michael bắn chết những kẻ tham gia ám sát mình, và lần thứ hai khi nghe tin người con cả Sonny bị kẻ thù thanh toán.

    Trường đoạn giằng xé và đau đớn của Vito thể hiện ông không chỉ mất đi một người con trai cả, mà còn khiến Michael thật sự bước vào con đường không thể nào quay đầu lại. Trong thâm tâm Vito, ông thật sự không muốn Michael đi theo con đường của mình sau khi mình mất. Vì sự ràng buộc và mong bi kịch không còn đeo bám những đứa con, ông đã vãn hồi hòa bình với kẻ thù, sự nhượng bộ của ông chính là bước đệm cho toàn bộ sự chuẩn bị một triều đại mới sắp tới của con trai.

       Sau tất cả, đạo diễn cũng đưa vào chi tiết gia đình rất tuyệt vời khi Vito Corleone qua đời lặng lẽ bên cạnh đứa cháu nội trong khu vườn nhà. Đó có lẽ đó là sự may mắn và an ủi lớn nhất của giây phút cáo chung của số phận của một trùm mafia, ra đi vì tuổi già, ra đi bên cạnh máu mủ.

       Tôi đã chìm đắm vào thế giới của tiểu thuyết và mạch phim Bố Già và tìm kiếm cho riêng mình ý nghĩa sống mà nó mang lại. Đó là những gì tôi cảm nhận được từ Bố Già. Có rất nhiều điều mà chúng ta có thể học được từ bộ phim, về những cốt lõi giá trị về gia đình và nguyên tắc sống. Nhưng đối với tôi, điều gây ấn tượng mạnh mẽ nhất khi được thưởng thức trọn vẹn tiểu thuyết và cả ba tập của bộ phim chính là những giá trị nhân văn làm nên cách sống của một người đàn ông thực thụ. Tôi hiểu được thế nào là một gia đình và những mối quan hệ hữu hảo, cũng như những bài học giữa người cha và con cái.

N.P