Đàm luận về sự biến chuyển của vai trò người mẹ từ xưa đến nay

Tác giả: Dương Kỷ Đại

Phụ nữ thời nay một khi trở thành vợ, thành mẹ rồi, đều luôn cảm thán rằng: “Làm mẹ thật khó!”. Kết cấu của xã hội thời xưa thì phần lớn đàn ông lo việc bên ngoài, còn phụ nữ lo việc bên trong, chỉ cần trông nom gia đình tốt, làm tốt bổn phận ở bên trong thì đã được tính là tận hết trách nhiệm rồi. Thuận theo sự thay đổi của thời đại, nữ quyền tăng cao, thế là phụ nữ lần lượt bước ra khỏi gia đình, bắt đầu kiêm cả việc bên ngoài lẫn việc bên trong để cho cuộc sống vật chất sinh hoạt được đầy đủ tiện nghi bằng việc có hai thu nhập (của chồng và của vợ). Hệ lụy đi cùng với đó là, người phụ nữ cũng phải chịu đựng hoàn cảnh khắc nghiệt hơn từ áp lực công việc căng thẳng, tinh thần và sức lực hao tổn quá độ, bận không thoát ra được. Đây là sự trả giá quá đắt cho sự hưởng thụ vật chất.

Cùng nhìn lại vào thời kỳ Tiên Tần, thời mà kết cấu xã hội khá đơn giản, quan hệ giữa người với người tương đối đơn thuần, phụ nữ có nhiệm vụ làm sao để giữ tròn vai trò của người mẹ, ngoài những câu chuyện quen thuộc với mọi người như chuyện “Mạnh mẫu tam thiên” (Mạnh mẫu ba lần chuyển nhà) và chuyện “đoạn cơ giáo tử” (chặt vải khung cửi để dạy con), còn lưu truyền một câu chuyện “Điền mẫu giới tử” (Điền mẫu khuyên bảo con) làm cảm động lòng người như sau:

Nước Tề thời Chiến quốc, dân giàu nước mạnh, được các chư hầu liệt vào một trong những nước lớn có quốc lực mạnh ở Trung Quốc thời đó. Thời Tề Tuyên Vương chấp chính, ông đã phong Điền Tắc làm tể tướng, thi hành nền chính trị thanh minh, quan lại liêm khiết. Tuy nhiên, mọi người đều cho rằng hết thảy những vinh hiển này là nhờ phương pháp dạy con của mẹ Điền Tắc.

Một ngày, Điền Tắc ngồi trên xe về nhà. Giống như mọi ngày, việc đầu tiên của ông là tới cao đường vấn an mẹ. Mẹ của Điền Tắc vốn là người giỏi việc quan sát lời nói và vẻ mặt của người khác, bà luôn có thể từ biểu hiện và ngữ khí của con mà nhìn ra được tình hình một ngày làm việc nơi triều chính của con mình. Sau khi Điền Tắc thăm hỏi mẹ, trên mặt ông biểu lộ dáng vẻ vui mừng, rồi thuận từ tay áo lấy ra hàng trăm dật vàng [1], hai tay dâng lên: “Số vàng này con xin dâng tặng lên mẹ”. Điền mẫu thân trông thấy vàng nhiều như vậy, bỗng nhiên sinh lòng hoài nghi. Vẻ mặt bình tĩnh hỏi: “Con mới làm tể tướng được ba năm, bổng lộc chưa bao giờ nhiều thế này. Đây là quân vương khen thưởng sao? Hay là các quan hối lộ vậy?” Điền Tắc im lặng không dám lên tiếng. Điền mẫu thân thấy vậy trong lòng đã biết được đến bảy tám phần, liền nghiêm túc hỏi: “Con vì sao lại không trả lời vậy?”

Điền Tắc vốn là tướng của nước Tề, mặc dù ở cung đình, không ai dám phạm đến uy nghiêm của ông, nhưng khi ở nhà lại luôn sợ những lời răn dạy nghiêm khắc của mẹ. Ông trước giờ cũng không dám lừa dối mẹ nên đã thành thật nói với mẹ về nguồn gốc của số vàng ấy. Nguyên lai là do một vị quan chức vì không làm tròn trách nghiệm, hy vọng Điền Tắc ở trước mặt Tề Vương nói đỡ vài lời, cầu xin được bỏ qua, cho nên đã lén lút đưa số tiền vàng này cho ông. Điền Tắc lúc đó khăng khăng cự tuyệt, nhưng vị quan này cứ mãi không buông, còn nói đó là để hiếu kính với mẹ Điền Tắc. Điền Tắc là một người con hiếu thảo, cuối cùng bất đắc dĩ cũng đành nhận.

Điền mẫu nghe xong, nghiêm mặt nói: “Con trai nghe này, con nhận hối lộ của cấp dưới, đó là bất thành bất nghĩa, bất trung bất hiếu! Ta nghe nói rằng kẻ sĩ nghiêm khắc tu sửa bản thân, giữ mình trong sạch, không nhận của cải tùy tiện; chính trực thẳng thắn, không làm việc giả dối. Việc bất nghĩa không chứa trong tâm, của cải bất nhân không nhận vào nhà, lời nói và việc làm như một, nội tâm thế nào biểu hiện ra ngoài sẽ như thế. Con nhận hối lộ, vì để cho người ta thoát khỏi bị trách tội, nhưng lại làm hại đến quốc pháp, đây là hành vi không trung thực cũng là đánh mất đi lễ nghĩa! Ngày nay quân vương để con làm tướng quốc nước Tề, hưởng thụ bổng lộc hậu hĩnh, nhưng mà ngôn hành của con có thể báo đáp sự tin tưởng và ân tình của quân vương không? Làm trọng thần của đất nước, ở đâu làm gì cũng cần phải làm gương cho các quan khác, việc của quân vương như việc của cha, cần phải tận tâm hết khả năng, trung tín không lừa dối, coi việc trung thành đến chết là nghĩa vụ bản thân, chấp hành mệnh lệnh của quân vương và pháp luật quốc gia, cần phải công chính liêm khiết, như thế sẽ không có tai họa nào xảy đến. Nhưng mà hiện tại con rời quá xa trung nghĩa rồi. Làm thần tử mà bất trung, chẳng khác nào làm một đứa con bất hiếu, lấy danh nghĩa mẹ mà nhận của cải bất nghĩa của người, thực tế là làm việc bất nghĩa mà hãm hại đến người thân. Cho nên con vừa không phải bậc trung thần, vừa không phải một đứa con có hiếu! Đứa con bất hiếu này, không phải con của ta, lập tức hãy cút khỏi cái nhà này!” Nói xong, Điền mẫu thân tay vịn quải trượng, tức giận trở về phòng cũng không ngoảnh đầu nhìn lại.

Điền Tắc nằm rạp xuống đất, khuôn mặt đầy vẻ xấu hổ, mồ hôi lạnh chảy ròng ròng, chỉ ước có thể chui đầu xuống đất. Đợi sau khi mẫu thân rời khỏi sảnh đường, ông lập tức sai người đánh xe đem vàng trả lại cho cấp dưới, mãi đến tối mới về. Hôm sau, Điền Tắc lên triều, diện kiến Tề Tuyên Vương và khẩn cầu xin được trị tội, bãi miễn và cách chức bản thân mình.

Tuyên Vương sau khi phái người dò hỏi, biết được đầu đuôi sự việc, đã tấm tắc tán thưởng khí phách và mẫu đức của Điền mẫu không thôi. Ông đích thân đến phủ thăm hỏi Điền mẫu, hầu cận đi theo cũng từ tận đáy lòng kính nể đối với bà. Tuyên Vương nói với quần thần rằng: “Có hiền mẫu thì tất có lương quan! Mẫu thân của tướng quốc hiền đức như vậy, ta không còn phải lo lại trị (tác phong và uy tín của quan lại) của nước Tề ta không trong sạch”. Ông đứng trước mặt Điền mẫu, biểu dương phẩm đức quang minh lỗi lạc biết hối cải nhận tội của Điền Tắc, nên đã đặc xá cho tội lỗi của Điền Tắc, khôi phục tướng vị, cũng tự mình ban tặng vàng cùng vải vóc cho Điền mẫu, để biểu thị tấm lòng tôn kính với Điền mẫu.

Từ đó về sau, Điền Tắc càng thêm chú ý tu thân bảo trì sự trong sạch, vì thế mà trở thành vị tướng quốc rất có thành tựu thời kỳ Chiến Quốc.

Mặc dù môi trường thời xưa và nay có sự khác biệt lớn, nhưng trách nhiệm làm mẹ thì đều giống nhau, đều cần phải giúp đỡ chồng và dạy dỗ con cái, vả lại cần chú trọng tới việc lấy mình làm tấm gương để giáo dục hơn là giáo dục bằng lời nói, thời thời khắc khắc cần phải chú ý ngôn hành, cử chỉ của bản thân, cần cảnh giác giữ gìn đạo đức phẩm hạnh của mình. Chỉ là do thời xưa chưa từng có xã hội hỗn loạn như bây giờ, lòng người không có phức tạp như bây giờ, không có ao sâu dục vọng khó lấp đầy như bây giờ, cũng không có hưởng thụ vật và sự hấp dẫn bên ngoài cao độ như bây giờ. Tiến bộ khoa học kỹ thuật đã phá vỡ sự đơn thuần của môi trường sống, từ đó dẫn đến các vấn nạn của xã hội, làm gia tăng thêm độ khó đến mức cao nhất của việc diễn tròn vai trò một người mẹ tốt! Nhưng cũng có không hề ít những bà mẹ có tâm, đang kiên trì mò mẫm, trong khi dụng tâm mà có thu hoạch, họ là nhóm người thầm lặng, là nhóm người khiến người ta phải cảm phục.

[1] 1 dật là khoảng 20 lượng vàng (có cách nói là 24 lượng vàng)

Nguồn Chánh Kiến

https://chanhkien.org/2021/07/loi-day-cua-me-te-tuong-dien-tac.html