Tôi nhận được giấy mời dự đêm thơ rằm Nguyên tiêu năm Giáp Thìn 2024, tôi không biết có mối liên hệ nào không lại đem đem “Les étoiles” ra đọc như một nghi thức trang trọng. “Les étoiles” là truyện ngắn của đại văn hào Pháp Alphonse Daudet mà tôi yêu thích. Tôi vẫn đọc nó thường xuyên, với ý nguyện là chống lão hóa não bộ, luyện trí nhớ và thu nhận vốn liếng tiếng Pháp được chút nào hay chút nấy.

      Bao năm nay tôi vẫn tự học tiếng Pháp theo cách của tôi, đó là học thuộc tác phẩm “Những vì sao” (Les étoiles) bản tiếng Pháp của Alphonse Daudet. Tôi đã học thuộc, trích ghi chép các thì trong đó: Présent de l’indicatif, passé composé, le plus que parfait, future anterieur vân vân và vân vân. Tôi tra sách văn phạm, ghi nhớ thuộc lòng và xem như mẫu để áp dụng vào các bài dịch khác.

     Lịch sử học tiếng Pháp của tôi là được hai năm ở trường trung học, sau đó bỏ quên một thời gian dài, nhưng tình yêu tiếng Pháp không phai nhòa trong tôi. Tôi tự rèn luyện tiếng Pháp theo kiểu của tôi, không biết tự bao giờ tôi đọc và hiểu được sách, báo tiếng Pháp. Hình như tôi không giỏi tiếng Pháp, tôi chỉ rành tiếng Việt (expérimenté/ distinctemente), chứ không phải giỏi tiếng Việt. Do vậy tôi vô tình đọc dịch được tài liệu tiếng Pháp. Tôi dịch được tiếng Pháp cũng như tiếng Anh cho công việc mưu sinh của tôi thời chưa có internet. Do vậy tôi nói “Les étoiles” mãi lấp lánh trong hồn tôi theo cách nói tượng hình là vậy. Chứ còn hồ Xuân Hương- Đà Lạt mãi lóng lánh trong mắt tôi là điều có thật. Một lần đến Đà Lạt vào một đêm trăng rằm, cách đây không lâu. Tôi thấy nó hư ảo phản chiếu bóng thành phố khi tôi ngoạn cảnh dạo cảnh đêm kỳ thú. Từ bờ hồ nhìn xuống mặt hồ lóng lánh, vầng trăng dưới nước sáng gấp mấy lần vầng trăng trên trời, tuy lúc ấy đã ô nhiễm khá nặng và biến dạng gấp nhiều lần so với thủa những ông Tây thuộc địa mới khai phá.

    Không còn là kiểu thiên nhiên tâm tình tri giao với con người như xưa kia, thủa nhà thơ Quách Tấn, hồi còn là công chức Tòa Công sứ Đà Lạt, ông công nhận rằng: Nước ở các sông hồ khác dù trong, dù sâu đến đâu, sắc xanh cũng có phần lợt lạt, chỉ có nước hồ Xuân Hương là đậm đà màu nước biển. Nhà thơ truyền kinh nghiệm: Khi ngắm hồ phải ngắm ban trưa mới thấy hết cái đẹp. Và ngắm hồ lúc trăng mờ tán sắc sau cơn mưa, khi những mảng sương sà xuống mặt hồ lúc ấy không gian mới hư ảo.

    Tôi may mắn rơi vào đúng thời điểm, đúng không gian mà nhà thơ Quách Tấn tỏ bày tâm tư như đã nói trên. Tôi có cảm giác trời đất tan chảy và tôi đứng giữa hư vô. Sương la đà ôm ấp tôi làm cho tôi cảm khoái dễ chịu. Tức cảnh sinh tình, tôi bỗng muốn làm thơ nhưng rặn mãi không ra được câu nào. Tôi chợt nhớ lời Quách Tấn nói về người thơ nên đồng tình, không làm thơ nữa.

     Ông nói như sau: Không có cảnh thì khó có thơ, mà cảnh đẹp quá thơ không ra được, vì đứng trước cảnh đẹp cũng như người đẹp người thơ mãi lo tận hưởng cái đẹp, tâm trí đâu mà nghĩ đến thơ. Hơn nữa, người thơ chỉ làm thơ trong lúc thiếu thốn, trong khi cảnh và tình kia đã tràn đầy, lấn chiếm hết ý thơ, thì thôi làm thơ để mà chi.

   Tôi trở về với thực tế chống lão hóa và luyện trí nhớ của tôi, tôi mê “Les étoiles”- “Những vì sao” của Daudet, nó mãi lấp lánh như trăng sao chiếu sáng lòng tôi. Tôi mê đoạn văn đáng yêu, du dương như chàng chăn cừu xứ Provence mê cô chủ Stéfannette của mình:

    Và trong khi tôi đang cố giải thích cho nàng thế nào là những hôn lễ của các vì sao, thì tôi cảm thấy như có vật gì tươi mát và mịn màng đè nhẹ lên vai tôi. Thì ra đầu nàng, nặng trĩu vì buồn ngủ, đã tựa vào vai tôi với tiếng sột soạt êm ái của những dải đăng ten và mái tóc gợn sóng của nàng. Nàng ngồi yên không nhúc nhích như thế cho đến khi những vì sao bắt đầu lu mờ dần và nhoà đi trong những tia nắng sáng đầu tiên của buổi ban mai.

    Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, trong đáy lòng hơi xao xuyến một chút, nhưng vẫn giữ được sự thanh khiết của tâm hồn, vì đêm sao sáng như thế kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp. Chung quanh chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình thầm lặng, ngoan ngoãn như một đàn cừu vĩ đại; và đôi lúc tôi có cảm tưởng như một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, sáng ngời nhất, vì lạc mất đường đã đến tựa vào vai tôi và ngủ giấc yên lành.

N.P